26 stycznia w siedzibie Kujawsko-Pomorskiego Centrum Dziedzictwa przy ul. Czerwona Droga w Toruniu zebrali się historycy, geografowie, bibliotekarze, samorządowcy, regionaliści reprezentujący różne powiaty województwa Kujawsko-Pomorskiego. W pierwszej debacie z cyklu „Stąd/Dokąd. Dyskusje o dziedzictwie” uczestniczyli dr Rafał Kleśta-Nawrocki (Katedra Etnologii i Antropologii UMK w Toruniu), Agnieszka Kowalkowska (dyrektor Biura Kujawsko-Pomorska Organizacja Turystyczna) oraz Andrzej Szalkowski (dyrektor Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie), moderatorem debaty był dr Michał Antonowicz z Kujawsko-Pomorskiego Centrum Dziedzictwa.

Próbowano – bezskutecznie, ale bez poczucia porażki – zdefiniować tożsamość lokalną. Jest ona jak się okazało bardziej odczuciem niż formalną przynależnością. Co zatem kształtuje tożsamość? Niekiedy historia, kultura lokalna lub przyroda. Ale są to czynniki bardzo często niezauważalne, odruchowe. Zachwyt i duma z miejscowego dziedzictwa przyrodniczego nie są wszak czynnikiem świadomym. Podobnie zresztą z kulturą ludową – fakt, że ziemia dobrzyńska posiada kilka pieśni żniwnych, nie sprawia, że jej mieszkańcy codziennie rano śpiewają te pieśni przed domem dumni, że oto korzystają ze swojego dziedzictwa. Tożsamość może się też wiązać z wyparciem dziedzictwa obcego, trudnego, innego. O ile chcemy czuć tożsamość poprzez więź ponadczasową z wkroczeniem Hallera na Pomorze lub powstaniem wielkopolskim, to już nie zawsze z ewangelikami lub Żydami, których cmentarze i kamienice otaczają nas na co dzień.

Mowa była też o marce regionalnej. Czasem jest ona bardzo łatwa w uchwyceniu i wypromowaniu – jak Kopernik w Toruniu, dziedzictwo lasów w Borach czy Biskupin na Pałukach. Niekiedy może też przytłaczać, właśnie jak Kopernik czy Biskupin mogą być turystycznym błogosławieństwem, ale i przekleństwem dziedzictwa, bo nie pozwalają „przebić” się innym elementom lub czynnikom. Są też sytuacje, kiedy trzeba szukać marki i owego źródła tożsamości. Nie zawsze jest to tożsame. Nadwiślańskie winnice na pograniczu Kociewia i ziemi chełmińskiej nie są elementem tożsamości jej mieszkańców, one dopiero budują markę.

Nie zabrakło głosów o zagrożeniach – o wzorach łowickich wypierających lokalne, o ciupagach w Toruniu czy pluszowych nosorożcach będących maskotkami gmin (nie mających z tym sympatycznym zwierzęciem jednak żadnego związku). Poruszono zagadnienie badań – oto na ziemi dobrzyńskiej badania etnograficzne prowadzono niedawno pierwszy raz od czterdziestu lat, zatem są to badania niemal prowadzone od nowa. Ale też czy wciąż mamy badać, zanurzać się w szukaniu statystyk? A może skorzystać z wiedzy regionalistów, z wiedzy zgromadzonej w bibliotekach i muzeach? I czy w ogóle mamy opierać poczcie tożsamości, dziedzictwa na historii, kulturze i przyrodzie? A może jednak zwrócić uwagę na badanie czynników wyłącznie społecznych i ekonomicznych, bieżących?

W planach są już kolejne debaty poświęcone m.in. zagadnieniom trudnego dziedzictwa, edukacji regionalnej, dziedzictwa kulinarnego… Co przyniosą? Zachęcam do udziału w tych debatach.