Położona na północy Italii miasto Rawenna liczy 150 tys. mieszkańców. Miasto ma bardzo długą, bogatą historię. Wśród zabytków miasta znajdziemy mauzoleum Galli Placydy, córki cesarza Teodozjusza Wielkiego z V w. Wzniesione na planie greckiego krzyża, zdobione mozaikami jest wspaniałym zabytkiem sztuki wczesnochrześcijańskiej.

Tuż obok stoi bazylika San Vitale (Świętego Witalisa). Jej fundatorem był Justynian Wielki, a koszt budowy bazyliki wyniósł 26 tys. sztuk złota. Zbudowana na planie ośmiokąta foremnego z ośmioma niszami i nakryta kopułą budowla wita przybysza chłodem i półmrokiem. W pierwszym momencie mamy wrażenie, że to jedna z wielu budowli bizantyjskich, ot, posadzki, łuki, nisze. I wtedy oczom naszym ukazują się mozaiki. Zapierające dech w piersiach dzieło bizantyjskich mistrzów. Ogromna ściana prezbiterium i przylegające do niej dwa łuki zdobione maleńkimi kolorowymi kamykami i złotem ukazują biblijne sceny: dzieje Abrahama, Melchizedeka, ofiarę z Izaaka, Mojżesza, Jeremiasza, Izajasza, Abla, nadto wizerunki Jezusa i Apostołów. Bogata symbolika, złączone delfiny, porównanie ofiar Abla i Melchizedeka – wszystko to jest dowodem, że odpowiedzialnymi za wykonanie mozaik byli nie tylko rzemieślnicy, ale znawcy Pisma Świętego, wizjonerzy sztuki, znawcy oka ludzkiego, którzy doskonale wiedzieli jak przedstawić postaci, by widoczne z dołu były detale, biżuteria, zapisane słowa, ukazane gesty. Przede wszystkim uwagę zwracają mozaiki na bocznych ścianach prezbiterium – cesarz Justynian w otoczeniu dostojników i cesarzowa Teodora z dwórkami. Mozaiki te występują niemal we wszystkich podręcznikach historii ukazując twórcę kodeksu praw – cesarza Justyniana, ale też przykład sztuki bizantyjskiej. Mistrzostwo, absolutne mistrzostwo. Mozaiki wzbudzały zachwyt już we wczesnym średniowieczu a sama bazylika stała się wzorem choćby dla Akwizgranu za czasów Karola Wielkiego.

Niedaleko bazyliki znajdziemy niewielkie, prywatne muzeum mozaik, w którym na miejscy wykonywane są nowe mozaiki: od popularnych wśród turystów magnesów, przez flagi, ryby, kwiaty, stajenki betlejemskie, szkatułki aż po wizerunek Dantego.

Dante Alighieri – drugi symbol Rawenny. Ten włoski poeta żyjący na przełomie czasów, już nie w średniowieczu, ale jeszcze nie w renesansie, związany był przede wszystkim z Florencją. Tam zaczął pisać swoje wielkie dzieło: „Boską komedię”, która pisana nie po łacinie, ale w języku ludu, dała początek języka włoskiego. Opowiada ona o wędrówce Dantego po piekle, czyśćcu i raju, gdzie oprowadzają go rzymski poeta Wergiliusz i ukochana Beatrycze. Ze względu na zaangażowanie polityczne został wygnany z Florencji i błąkając się po Italii osiadł ostatecznie w Rawennie, gdzie ukończył „Boską komedię” Tam też znajduje się jego grobowiec, piękna budowla z 1780 roku. Tuż obok znajdziemy muzeum Dantego.

Trafiając do sklepów z pamiątkami można zauważyć, że niemal wszystkie oparte są właśnie o mozaiki lub o postać Dantego. Rawenna rzecz jasna posiada i inne zabytki i inne ciekawe postaci, jednak całą turystykę postawiła właśnie na swoje największe dzieło sztuki i najwybitniejszego mieszkańca. Spacerując po uliczkach Rawenny natrafimy na ciekawą rzecz – każda tabliczka z nazwą ulicy jest zdobiona motywem wykonanym z mozaiki, nadto jest tam krótka informacja, kim jest patron danej ulicy. Nie, nie są to osobne tablice, to tablice na domach i sklepach, jakie znajdujemy wszędzie. Wspaniała lekcja historii i kultury. To właśnie promowanie swojego dziedzictwa historii i kultury w praktyce – nie sesje naukowe, nie odczyty, nie spotkania w zamkniętym gronie; ale właśnie otwartość, udostępnianie dziedzictwa na każdym kroku.

Uczmy się od Rawenny.

Fot. P. Becker