Kim jest Augustyn Brzeżański? Okazuje się, że wielką postacią, zupełnie u nas zapomnianą, mieszkającą pod Gnieznem. Spróbujemy przybliżyć postać wybitnego Wielkopolanina, żołnierza napoleońskiego, uczestnika Powstania Listopadowego oraz Wiosny Ludów. W tym roku obchodzić będziemy 235. rocznicę jego urodzin.
Augustyn Brzeżański urodził się 6 września 1789 r. w Oborzyskach Starych koło Kościana. Był synem Michała, właściciela części Oborzysk i Augustyny z Dzierzbińskich.
Po zwycięskiej kampanii Napoleona nad Prusami w 1806 r.,w Poznaniu pojawiają się gen. Jan Henryk Dąbrowski (twórca Legionów Polskich we Włoszech) wraz z politykiem Józefem Wybickim. Wydają odezwę nawołującą do tworzenia wojska polskiego. Powstanie armii polskiej od 1807 r. leżało nie tylko w interesie Napoleona, ale i samych Polaków będących jak wiadomo pod zaborami trzech wielkich mocarstw: Austrii, Prus i Rosji.
Augustyn jako 17-letni ochotnik wstępuje do organizującego się wojska polskiego.
Początkowo trafia do poznańskiej Gwardii Honorowej a następnie wstępuje od 1807 r. do 5 Pułku Strzelców Konnych Księstwa Warszawskiego. W kampaniach napoleońskich lat 1807-1814 awansował stopniowo na podporucznika (1807), porucznika (1809) i kapitana 1811. Kampanię 1812 r. odbył w stopniu kapitana, a po powrocie do Warszawy odznaczony został Krzyżem Kawalera Polski. Podczas kampanii 1813 roku w bitwie pod Lipskiem odnosi ciężką ranę. Po bitwie otrzymuje Legię Honorową nr 41782.
Podczas wojen napoleońskich brał udział w wielu bitwach: Gdańsk, Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Frydland, Nowe Miasto, Końskie, Biała, Lipsk, Berry-au-Bac, Laon, Arcis-sur-Aube. Abdykacja Napoleona w 1815 roku kładzie kres tej wspaniałej karierze wojskowej. Augustyn podaje się do dymisji.
Po burzliwym okresie wojennym osiada w Wielkopolsce. Żeni się ze swoją kuzynką Wiktorią Brzeżańską i gospodaruje w majątkach należących uprzednio do żony: w Gorzykowie i Czachórkach koło Gniezna. Miał syna Antoniego i córkę.
W Warszawie 29 listopada 1830 r. dochodzi do wybuchu powstania zbrojnego przeciwko zaborcy rosyjskiemu, ale przygotowania do działań militarnych prowadzono również w pozostałych zaborach. 
Na wieść o wybuchu powstania Augustyn Brzeżański porzuca spokojne życie na wsi, żegna się z żoną oraz dziećmi i wyrusza do Warszawy. Po przyjeździe zostaje awansowany na podpułkownika i przydzielony do 2 Pułku Strzelców Konnych. Docelowo wyznaczony zostaje na dowódcę szwadronów Jazdy Poznańskiej organizowanych w 2 pułku strzelców konnych, przekształconych następnie w odrębny Pułk jazdy ochotników poznańskich.
W skład pułku wchodzili głównie przedstawiciele ziemiaństwa wielkopolskiego: Koczorowscy, Mielżyńscy, Mycielscy, Potuliccy, Potworowscy, Radońscy, Szczanieccy, których stać było na własny ekwipunek. W marcu 1831 r. sformowane były już 2 szwadrony liczące ponad 380 ludzi, a w sierpniu 1831 r. jego liczebność wzrosła do około 470 oficerów i żołnierzy. Dowodząc Pułkiem jazdy ochotników poznańskich Augustyn Brzeżański bił się pod Grochowem, Dębem Wielkim, Wawrem, Ostrołęką. Po klęsce pod Ostrołęką 26 maja 1831 r. Brzeżański wraz ze 135 ochotnikami pułku jazdy poznańskiej przyłączył się do wyprawy na Litwę dowodzonej przez gen. Henryka Dembińskiego.
Podczas tej wyprawy dochodzi do aktu największej bojowej chwały jazdy poznańskiej, bitwy pod Rajgrodem 29 maja 1831 r. zakończonej zwycięska szarżą „poznańczyków”. Podczas bitwy ranny zostaje sam dowódca pułku. Po przegranej kampanii litewskiej wraz z Dembińskim wraca do Warszawy. Otrzymuje dyplom „dobrze zasłużonego Ojczyźnie” raz awans 19 sierpnia 1831 r. na pułkownika. Raz jeszcze w dniach 6-7 września 1831 r. wraz ze swoim pułkiem bierze udział w bohaterskiej obronie Warszawy.
Po upadku Powstania Listopadowego, 5 października 1831 r. przechodzi z gen. Rybińskim do Prus. Za udział w powstaniu zostaje skazany przez władze pruskie na karę więzienia. Po odbyciu kary zajmuje się pracą gospodarczą w swoich majątkach. W latach 1843 i 1845 zostaje posłem, z powiatu średzkiego na sejm prowincjonalny w Poznaniu.
Podczas Wiosny Ludów w 1848 r. zostaje organizatorem powstańczych sił zbrojnych z powiatu średzkiego. Staje na czele kilku tysięcy powstańców. Wraz ze swoim oddziałem przechodzi 13 kwietnia 1848 r. do obozu w Miłosławiu pod rozkazy gen. Ludwika Mierosławskiego, głównodowodzącego wojsk powstańczych. Po koncentracji sił polskich zostaje dowódcą kawalerii powstańczej. Bił się pod Miłosławiem i Sokołowem. Na naradzie wojennej w Skąpem odmówił naczelnego dowództwa. Był przeciwny przedłużaniu walki. Z ramienia władz powstańczych, prowadził pertraktacje z pruskimi władzami wojskowymi podpisując 9 maja1848 r. w Bardzie akt kapitulacji. Swoją decyzją wzburzył część powstańców. Musiał uchodzić z obozu, a nawet z Księstwa Poznańskiego.
Ostatnie lata spędził w swoim majątku pod Gnieznem. Napisał pamiętnik z kampanii 1831 i 1848 (wyd. Kraków 1898). Zmarł w marcu 1855 r. a pochowany został w Gnieźnie. Pogrzeb polskiego bohatera przerodził się w wielką manifestację patriotyczną.
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!