Właśnie drogowskaz sprawia, że przejeżdżając przez Płonkowo, zaczynamy się rozglądać. Na znaku, nad napisem „Park Kulturowy i Sanktuarium w Płonkowie” widnieje sylwetka drewnianego barokowego kościoła. Jednak w panoramie wsi próżno szukać tej budowli.

Jej relikty kryje ziemia. W latach 2006-2007 ekspedycja archeologiczna profesor Małgorzaty Grupy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika dokonała w Płonkowie spektakularnych odkryć. Stały się one pretekstem do szeroko zakrojonych poszukiwań, odsłaniających fascynującą przeszłość, wydawałoby się nieciekawego miejsca.

Płonkowo, do XIX w. nazywane Płomykowem, to w średniowieczu własność możnego i wielce znaczącego rycerskiego rodu Pomianów, piszących się z Płomykowa/Płonkowa właśnie.

W 1325 r. Jan z Płonkowa w centrum swych włości funduje kościół, dla którego patronem obiera św. Oswalda. Niemal nieznanego w Polsce świętego króla i męczennika z VII w., patrona rycerzy (ale i angielskiej rodziny królewskiej). Jego wezwanie nosi jeszcze tylko jeden kościół w Polsce.

Jan z Płonkowa był zaufanym kujawskich królów Polski: Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Mimo wstawiennictwa św. Oswalda, przegrał obronę Inowrocławia w czasie najazdu krzyżackiego w 1332 r. Porażkę z nawiązką pomścili pod Grunwaldem jego potomkowie - bracia Bartosz i Jan - z Płonkowa oczywiście, którzy w słynnej bitwie występowali pod błękitną chorągwią gończą, wystawioną przez samego króla Władysława Jagiełłę.

W 1571 r. nowy kościół wzniósł Andrzej Kaczkowski, również pieczętujący się herbem Pomian, pochodzący już jednak z pobliskiego Kaczkowa. Trzeci kościół, ciągle w tym samym miejscu, pobudowano w 1754 r. 

Istniał on do połowy października 1939 r., kiedy to w dramatycznych okolicznościach spłonął, splądrowany przez niemiecką nazistowską młodzieżówkę.

Pozostałości tych trzech świątyń oraz zlokalizowane wewnątrz nich, jak i na zewnątrz, groby odkrywali toruńscy archeolodzy. Wyniki wykopalisk w formie rekonstrukcji zarysu kościołów z XVI i XVIII w. uczytelniono na powierzchni. Zrekonstruowano znaną z przedwojennych zdjęć dzwonnicę. Oznaczono lokalizację krypt. Całość zaopatrzono w bogato ilustrowane tablice informacyjne.

17 września 2009 r. tak zagospodarowaną przestrzeń Rada Gminy Rojewo ogłosiła „Parkiem kulturowym kościół św. Oswalda w Płonkowie”. Jednym ze sponsorów przedsięwzięcia był Powiat Inowrocławski (Płonkowo to do dzisiaj jedyny park kulturowy na terenie Powiatu). A miejsce to wyjątkowe. Płonkowo jest najlepiej zbadanym nowożytnym cmentarzyskiem na Kujawach. Na terenie kościoła odkryto 153 groby, na przykościelnym cmentarzu kolejnych 203. W murowanych kryptach odsłonięto szczątki fundatora Andrzeja Kaczkowskiego i jego rodziny. Odnaleziono pochówki Pomianów i Dąmbskich. Najstarsze z nich miały ponad 600 lat. 

Groby szlachty wyróżniały m.in. pozostałości jedwabnych strojów. Zaskakującym zabytkiem odkrytym w Płonkowie jest 1,5-metrowej długości jedwabna czerwono-srebrna wstążka – galon z przepięknym kwiatowym wzorem przytrzymująca czepiec. Równe królom świadectwo bogactwa kujawskiej szlachty! Obok nich spoczywały szczątki włościan, pośród kości których czasem zieleniła się mosiężna szpilka. Na otaczających relikty kościołów tablicach odczytać można wiele innych fascynujących historii. Wystarczy tylko ruszyć w drogę i zatrzymać się pod tablicą „Park Kulturowy i Sanktuarium w Płonkowie”.