– Po trzech latach działalności naszej Fundacji widzimy, że w regionie w którym działamy, na pograniczu Wielkopolski, Kujaw i Pałuk, każdego roku pojawiają się nowe inwestycje, wydawnictwa czy też projekty turystyczno-historyczne. I bardzo często są one dostrzegane na szczeblu wojewódzkim czy krajowym, a sporadycznie doceniane są lokalnie. Dlatego zdecydowaliśmy aby co roku jeden taki, najciekawszy naszym zdaniem, projekt, wydawnictwo czy inwestycję doceniać i nagradzać. Za rok 2018 nagrodę otrzymała Gmina Kiszkowo za projekt „Odtwarzamy „Kipę” – lodową wyspę na stawie w Łagiewnikach Kościelnych”. Druga nagroda (za rok 2019), ze względu na pandemię koronawirusa nie została przyznana. Kto będzie laureatem Nagrody za rok 2020? Przekonamy się podczas przyszłorocznego Festiwalu w marcu 2021 r. – mówi Karol Soberski, prezes Zarządu Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć”.

Zarząd Fundacji na patronów nagrody wybrał Franciszka Saskowskiego, przedwojennego dziedzica Popowa Ignacewa w powiecie gnieźnieńskim i jego brata, Antoniego, który był właścicielem ziemskim w Wyrobkach w powiecie mogileńskim. – Ci bracia swoimi działaniami w okresie międzywojennym łączyli Wielkopolskę, Kujawy i Pałuki, dlatego idealnie pasują na patronów nagrody, która ma obejmować właśnie te ziemie – dodaje Arkadiusz Gaca, wiceprezes Fundacji.

Kim byli Franciszek i Antoni Saskowscy?

Franciszek Saskowski, urodził 25 października 1890 r. w Turzy. Od 1913 r. mieszkał w Popowie Ignacewie. Po śmierci swojego ojca w 1926 r., Franciszek Saskowski obejmuje majątek Popowo Ignacewo i okazuje się doskonałym gospodarzem (w chwili przejęcia majątek liczył około 450 ha, by w 1939 r. liczyć 720 ha). Dziedzic Popowa Ignacewa nie ograniczał się jedynie do rozwijania swojego gospodarstwa. Był także świadomy, że wiedzę rolniczą trzeba podnosić też u innych rolników, by chronić ich przed zalewem niemczyzny. Dlatego w 1935 r. był założycielem i pierwszym prezesem Kółka Rolniczego w Popowie Ignacewie.

Należy wspomnieć, że po zakończeniu I wojny światowej, Franciszek Saskowski zaangażował się w działalność militarną i patriotyczną m.in. brał udział w Powstaniu Wielkopolskim. W 1919 r. został szefem kompanii (największej liczebnie) IV Batalionu Straży Ludowej z siedzibą w Kłecku. Kilka lat później, w 1925 r., F. Saskowski został wybrany komendantem Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Mieleszynie i fundatorem sztandaru Towarzystwa, który do dzisiaj znajduje się w Urzędzie Gminy w Mieleszynie.

Doskonale prowadzone gospodarstwo, szacunek pracowników i patriotyczna postawa Franciszka Saskowskiego zaowocowały tym, że w 1935 r. został wybrany pierwszym w historii wójtem gminy Mieleszyn (ówczesne granice gminy były zbliżone do współczesnych granic, bez Łopienna) i funkcję tę sprawował do wybuchu II wojny światowej. W tym samym 1935 r. został również wybrany do Rady Powiatu w Gnieźnie oraz był delegatem do Zgromadzenia Okręgowego, obejmującego powiaty: gnieźnieński, średzki, wrzesiński i wągrowiecki, które ustalało listę kandydatów do Sejmu. Działania na polu rolniczym, samorządowym czy patriotycznym, nie były jedynymi dokonaniami F. Saskowskiego.

Jego największym dziełem, można rzec „pomnikiem” jego życia, było ufundowanie za własne pieniądze kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Popowie Ignacewie, wraz z plebanią i budynkiem gospodarczym, którego konsekracja odbyła się 21 czerwca 1936 r. (budowa kościoła rozpoczęła się w 1933 r.). Rok później dokonał tez przebudowy pałacu w Popowie Ignacewie. F. Saskowski zmarł 22 lipca 1940 r. w Popowie Ignacewie i tam został pochowany.

Antoni Saskowski, urodził się 29 grudnia 1892 r. w Turzy i był o dwa lata młodszy od Franciszka. Początkowo, podobnie jak brat, mieszkał w Popowie Ignacewie. Jednak na przełomie 1926 i 1927 r. stał się właścicielem majątku Wyrobki koło Mogilna. Kilka miesięcy po nabyciu majątku Wyrobki, został sołtysem tej wsi. Wkrótce awansuje i zostaje wójtem Mogilna Zachód. Siedem lat później – w kwietniu 1935 r. – ponownie zostaje wybrany na wójta Mogilna Zachód. Stanowisko to pełnił do wybuchu II wojny światowej

A. Saskowski dzięki nowoczesnym rozwiązaniom i dobrej organizacji pracy w folwarku, bardzo szybko rozwijał swój majątek w Wyrobkach. Sprawiło to, że zaproszono go do udziału w Wielkopolskim Związku Kół Doświadczalnych. Zadaniem Związku było przeprowadzanie w gospodarstwach do niego należących, doświadczeń polowych, których dobre wyniki były publikowane, a w przyszłości mogły być wdrażane w skali kraju. Działalność Koła odbywała się pod nadzorem Uniwersytetu Poznańskiego. Jego pozycja sprawiła, że zaczął się też angażować w różne przedsięwzięcia w regionie. Przykładowo w 1933 r. wszedł do Zarządu Komunalnej Kasy Oszczędności w Mogilnie, a w 1939 r. zaangażował się w odbudowę Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” w Mogilnie.

A. Saskowski wspierał też finansowa osoby potrzebujące, m.in. Towarzystwo Pomocy Naukowej dla Młodzieży im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu; działał w Komitecie Powiatowym Niesienia Pomocy Bezrobotnym przemianowanym w 1934 r. na Komitet Powiatowy Funduszu Pracy; wspierał też Bezpłatną Kuchnię w Mogilnie, a w 1934 r. wszedł w skład Lokalnego Komitetu Ofiarom Powodzi, która nawiedziła powiaty w okolicach Krakowa.

Polityczna kariera Antoniego Saskowskiego była błyskawiczna. Będąc od 1928 r. wójtem Mogilna Zachód, cztery lata później bierze udział w wyborach do Sejmiku Powiatowego w Mogilnie i uzyskuje mandat członka tegoż Sejmiku (w lipcu 1939 r. został ponownie wybrany do Rady Powiatowej w Mogilnie – dawniejszy Sejmik Powiatowy). Działalność w samorządzie nie była jedyną polityczną aktywnością właściciela Wyrobek. W 1933 r. znalazł się on bowiem w gronie założycieli Koła Seniorów Legionu Młodych w Mogilnie (Legion Młodych, którego nazwa brzmiała Akademicki Związek Pracy dla Państwa, był organizacją młodzieżową działającą od 1930 do 1939 r.; w ramach jej struktur mogły powstać Koła Seniorów). Należy podkreślić, że Legion Młodych był najpotężniejszą sanacyjną organizacją młodzieżową, liczącą w okresie swego rozkwitu, w połowie 1934 r., około 40 tys. zdyscyplinowanych członków! Był też zaangażowany w inne organizacje, m.in. od 1928 r. w stopniu podporucznika był przewodniczącym Koła Ligi Obrony Powietrznej Państwa Mogilno – Zachód, a w trakcie II wojny światowej był w Armii Krajowej. Właściciel Wyrobek był też aktywnym działaczem Polskiego Związku Łowieckiego w Mogilnie, jak również Koła Ziemian powiatu mogileńskiego.

W 1938 r. Antoni Saskowski zostaje wybrany jako delegat na Poznańskie Wojewódzkie Kolegium Wyborcze, którego zadaniem był wybór wielkopolskich senatorów. Ogromny autorytet, który A. Saskowski zdobył przez dziesięć lat swojej społeczno-politycznej działalności sprawił, że właściciela Wyrobek został wybrany do wąskiego grona 15-osobowej Komisji Głównej. Zadaniem Komisji było zaproponowanie listy kandydatów do senatu na których zagłosować mieli uczestnicy Wojewódzkiego Kolegium Wyborczego.

Wybuch II wojny światowej przerwał dobrze zapowiadająca się, polityczną karierę A. Saskowskiego. Po 1945 r. – jako ziemianin przez dwa lata zarządzał jeszcze Popowem Ignacewem – po czym komuniści wyrzucili go z tego majątku. Po wielokrotnych przeprowadzkach, ostatecznie pod koniec lat 50-tych XX wieku trafia do wsi Gronowo koło Drawska Pomorskiego. Tam umiera 14 stycznia 1958 r.

Zasługują na upamiętnienie

– Bracia Franciszek i Antoni byli postaciami wielkiego formatu, wielce zasłużonymi dla pogranicza Wielkopolski, Kujaw i Pałuk, osobami cieszącymi się wielkim autorytetem współcześnie im żyjących. Dzisiaj, niestety, są zupełnie zapomniani, dlatego zdecydowaliśmy się, by nasza Nagroda Historyczna nosiła ich imię – podkreśla K. Soberski. – Oczywiście o zgodę zapytaliśmy rodzinę Antoniego i Franciszka i takową uzyskaliśmy – dodaje.

Komu zatem przypadnie Nagroda Historyczna im. Franciszka i Antoniego Saskowskich za rok 2019 i 2020? – Po długich dyskusjach w gronie Zarządu, zdecydowaliśmy się, że ze względu na pandemię koronawirus nie przyznamy nagrody za rok 2019. Natomiast za rok 2020 nagroda zostanie wręczona podczas II edycji Festiwalu Historycznego w marcu 2021 roku. Kto ją otrzyma? Zdecydowaliśmy się na nagrodzenie jednej z lokalnych instytucji za odwagę w podjęciu decyzji o realizacji pewnego przedsięwzięcia w 2020 r. Mieliśmy do wyboru propozycje z powiatu gnieźnieńskiego, jak i żnińskiego czy mogileńskiego, związane zarówno z inwestycjami turystycznymi, z publikacjami, jak również ze szlakami historyczno-edukacyjnymi. Wybór którego dokonaliśmy jest w pełni uzasadniony, ponieważ jest to inicjatywa, jakiej drugiej nie znajdziemy – mówią członkowie Zarządu.

Komu przypadnie Nagroda za rok 2019? O tym dowiemy się od 19 do 22 marca 2021 r. podczas II edycji Festiwalu Historycznego „Tajemnice Trzech Stuleci” w Gnieźnie!

Więcej o Franciszku Saskowskim i jego bracie Antonim w książkach „Skarb Dziedzica” i „Złoto Dziedzica”.

O Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” więcej na: www.fundacjahistoryczna.pl