Kalwaria Pakoska to z pewnością jeden z największych unikatów znajdujących się na terenie Pojezierza Gnieźnieńskiego. Kalwaria zwaną Kujawską Jerozolimą została ufundowana w 1628 roku i była drugim tego typu zespołem sakralnym, po Kalwarii Zebrzydowskiej, który powstał na ziemiach polskich. To 24 różnej wielkości kaplice i kościół Ukrzyżowania.
Pakość jest niewielkie miasteczko leżące w powiecie inowrocławskim. Kapliczki Kalwarii znajdują się w kilku miejscach, nawet tuż przy drodze wojewódzkiej prowadzącej do Inowrocławia. Jest to kompleks, którego przejeżdżając przez miasto trudno nie zauważyć. Jedne są małe, jest ich większość, inne całkiem pokaźnych rozmiarów ze znajdującymi się w środku ołtarzykami.
Kalwaria jest zespołem kościołów lub kaplic symbolizujących stacje Męki Pańskiej, zakładany zazwyczaj na wzgórzach. Pakoska, na tle innych kalwarii usytuowanych w Polsce i w Europie, jest inna ponieważ w całości zlokalizowana w Dolinie Noteci. Pakoskie kapliczki rozciągają się na obszarze północnej i zachodniej części miasta. Ich lokalizację wyznaczono wzorując się na topografii Jerozolimy.
W opracowaniu „Kalwaria Pakoska – przyrodniczo, historyczno, edukacyjne walory zespołu parkowego w Pakości czytamy:
„Projektant Kalwarii Pakoskiej (1628 rok) wykreował jej rozkład przestrzenny na planie elipsy wbudowanym w układ „Jerozolimy”. W Pakości zgodność z pierwowzorem udało się uzyskać pomimo znacznej rozbieżności w rzeźbie terenu. Założenie kalwaryjskie powstało na dwóch niewielkich wzniesieniach znajdujących się w pobliżu miasta tj. Wzgórzu Rybitwy (91, 3 m n.p.m.) symbolizującym na wschodnim brzegu Noteci Górę Oliwną oraz Wzgórzu Ludkowskim (94, 8 m n.p.m.), które stało się odwzorowaniem Golgoty za zachodzie Kalwarii. Kaplice pozostałych jerozolimskich gór – Syjon i Moria – usytuowano również na zachód od miasta. Ważną rolę w symbolice Kalwarii Pakoskiej odgrywa Noteć, która jest utożsamiana z rzeką Jordan”.
Według źródeł, pomysł utworzenia w Pakości Nowej Jerozolimy pochodzi od proboszcza tego miasta, księdza Alberta (niektóre źródła podają Adalbeta, Woyciecha) Kęsickiego. Proboszcz, w celu umocnienia pobożności wiernych, ożywienia i rozwinięcia kultu ukrzyżowania, wyznaczył w 1628 roku - na podstawie dzieła Adrychomiusza - ścieżki (Pojmania i Krzyżową), odwzorowujące szlaki jerozolimskie i wbijając w ziemię drewniane krzyże oznaczył miejsca poszczególnych stacji.
Pomysł takiej formy pobożności spodobał się właścicielom miasta - rodzinie Działyńskich - tak bardzo, że podarowali własne tereny, na których dokonywała się celebracja. W ciągu pierwszych 4 lat istnienia kalwarii jej jedynym budowniczym, promotorem i opiekunem był ks. Albert Kęsicki. Sytuacja zmieniła się wraz z przybyciem do Pakości Zakonu Braci Mniejszych Reformatów, którzy utworzyli klasztor i wraz z księdzem Kęsickim współpracowali w dziele kalwarii. W wyniku tej współpracy przed 1647 rokiem istnieją już pierwsze kaplice zbudowane z drewna, niektóre zaś murowane.
Oficjalnie franciszkanie zarządzanie kalwarią podjęli 13 października 1646 roku (ksiądz Kęsicki coraz bardziej podupadał na zdrowiu, zmarł w 1647 roku). Powołali Prokuraturę Kalwarii, kontynuowali budowę kapliczek. Kalwaria Pakoska pod opieką franciszkanów funkcjonowała nieprzerwanie aż do kasaty klasztoru dokonanej przez rząd pruski w 1832 roku. Formalnie reformaci zarządzali kalwarią do końca 1837 r., na początku roku 1838 kalwaria została oddana w zarząd miejscowego proboszcza. Franciszkanie do Pakości powrócili w 1931 roku.
Początek II wojny światowej spowodował nie tylko ponowną nieobecność franciszkanów w Pakości, ale również ogromne szkody materialne w kaplicach. Bezpośrednio po wojnie opieka nad kalwarią spoczywała w rękach miejscowego proboszcza ks. Lucjana Begera. Ponowny powrót franciszkanów do Pakości to 1945 rok.
Na kalwarię składają się 24 kaplice i kościół Ukrzyżowania. Uczestniczący w obchodach kalwaryjskich pątnicy biorą udział w celebracjach w następujących kaplicach i kościołach: Wniebowstąpienie Pańskie, Ogród Oliwny, Judasz, Wniebowzięcie NMP, Potok Cedron, Brama Jerozolimska, Annasz, Pożegnanie z Matką, Wieczernik, Kajfasz - Więzienie, Piłat, Herod, Włożenie Krzyża, Pierwszy upadek, Spotkanie z Matką, Szymon z Cyreny, Weronika, Drugi upadek, Płaczące niewiasty, Trzeci upadek, Obnażenie z szat, Przybicie do Krzyża, Kościół Ukrzyżowania, Zdjęcie z Krzyża, Grób Pański. Warto dodać, że znajdujący się w Pakości kościół i klasztor pw. św. Bonawentury to oczywiście siedziba franciszkanów.
Kalwaria Pakoska jest obecnie częścią Parku Kulturowego Kalwaria Pakoska. To ważny element promocji promocji dziedzictwa Kujaw i Pałuk. Głównym celem powstałego w 2013 roku Parku była renowacja 12 kaplic, adaptacja i rozbudowa istniejącego budynku pod potrzeby Centrum Informacji Turystycznej, a także stworzenie infrastruktury technicznej w postaci dróg, parkingów, sanitariatów, chodników i ciągów pieszych wraz z oświetleniem, odwodnieniem i organizacją ruchu, zagospodarowaniem terenów zielonych wokół kapliczek oraz terenów zielonych gruntów wraz z systemem nawadniania, a także elementami małej architektury i oświetlenia kapliczek.
Fot. J. Bejma
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!