Pałuki to odrębny region historyczny, geograficzny i etnograficzny o powierzchni około 2 tys. km2 leżący na północy Wielkopolski. Co ciekawe, do pierwszej połowy XVII wieku  był to jeden z najbogatszych regionów Polski. Nazwa tego regionu wywodzi się od łukowatego kształtu niewielkich, ale wszechobecnych wzniesień. Między tymi wzniesieniami znajduje się aż 130 jezior. Główne rzeki Pałuk to Noteć i jej dopływy – Foluska Struga, Gąsawka i Kcynka a także Wełna i jej dopływy – Nielba, Gołaniecka Struga i Rudka.

Pałuki swym zasięgiem obejmują: powiat żniński, południową część powiatu nakielskiego, północno-wschodnią część powiatu gnieźnieńskiego, wągrowieckiego i chodzieskiego oraz niewielką część (środkowo-zachodnią) powiatu mogileńskiego. Cztery największe miasta regionu to: Żnin, Wagrowiec, Kcynia i Szubin.

Muzeum w Żninie kryje wiele ciekawostek

Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie to miejsce, w którym to, co najbardziej żnińskie i pałuckie znajduje się na wyciągnięcie ręki. Miasto jest stolicą sportów motorowodnych, tu narodziła się polska, kolorowa prasa kobieca. Z tym regionem związany był także Edmund Kapłoński, jeden z najlepszych artystów tworzących w technice...

W sali etnograficznej Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie znajdziemy oczywiście wszystko to, co jest charakterystyczne dla regionu Pałuk. Co to jest? Z pewnością rzeźba. Co ciekawe,  spod rąk dawnych, lokalnych artystów często wychodziły drewniane wizerunki Chrystusa Ukrzyżowanego. Pałuckie rzeźby wykazują dużą niezależność od historycznych stylów i są nazywane barokowo-ludowymi. Jeśli chodzi o pałuckie rzemiosła najbardziej popularnymi było garncarstwo i plecionkarstwo, gdzie przeważały wyroby z wikliny.

W pomieszczeniu znajduje się także rekonstrukcja chaty pałuckiej. Wybitny polski etnograf Oskar Kolberg pisał, iż pałucka chata była

„prawie kwadratowa dość obszerna, wybielona. Posowę (pułap) z desek podtrzymują belki, w poprzek których idzie niekiedy w środku podciąg. Piec i kominek bywa dość wysoki, bielony”.

Pałucką izbę zazwyczaj bielono wapieniem. Ściany dekorowano za pomocą szablonów i stempli własnej produkcji. Te ostatnie wyrabiano z ziemniaka lub buraka. Najbarwniejszym miejscem w izbie był ołtarzyk ze świętymi figurami. Ołtarzyk był zdobiony ręcznie wykonanymi ozdobami ze słomy, papieru, kolorowej bibuły i suszonych kwiatów. Wyposażenie chaty pałuckiej charakteryzowały także: pałuckie rózgi – powstawały z bibułkowych kwiatów, drutu i patyczków, pająki – wykonane ze słomy z ostatniego żniwnego snopa, kropidła – przypominały wielkanocne palmy i tworzone były z suszonych ziół.

Nie brakuje tu także kompletnego stroju pałuckiego. Ciekawostką z pewnością jest fakt, że ubiór kobiety pod względem barwy i nakrycia głowy zależny był  od wieku. Charakterystycznymi elementami ubioru kobiety były m.in. czepce – z bandkami (zakładały je mężatki), zapaski – wełniane fartuchy, klumpy – buty na drewnianej podeszwie, czy piekielnica – w kolorze czerwonym z czarnym haftem.

Mężczyźni zakładali m.in. maciejówki, czyli tzw. czapki z daszkiem, na co dzień zakładali lniane koszule, flanelowe jaki, spodnie a także chodaki z drewna lub o drewnianej podeszwie. Charakterystycznym elementem świątecznego stroju był rijok, czyli czarny, filcowy, stożkowy kapelusz. Buty świąteczne zwane były natomiast kropami lub korpusami – sięgały do kolan i były karbowane nad kostką.

Na koniec warto wspomnieć o hafcie pałuckim, który zdobił m.in. stroje kobiet. Jest to haft biały, wykonywany na białym płótnie, tiulu lub na pasiastej tkaninie. Wyjątkiem jest czerwona tkanina, na której kobiety haftują czarną nicią. Stosuje ścieg na okrętkę, pełny i dziergany. Stałymi elementami haftu jest kropka, kwiaty, gałązki i liście.

Fot. J. Bejma