Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa, to oprócz Żnińskiej Kolei Powiatowej oraz Średzkiej Kolei Powiatowej, jedna z najbardziej znanych w naszym regionie. Dlatego warto przypomnieć jej historię. Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa już od sierpnia uruchomi przejazdy na trasie z Gniezna do stacji Las Jelonek. Otwarta zostanie też izba tradycji.
W roku 1892 parlament pruski uchwalił ustawę określającą zasady dofinansowania przedsiębiorstw, które zbudują i oddadzą do użytku publicznego linie kolejowe lokalnego znaczenia. Władze powiatowe w prowincji poznańskiej szybko zrozumiały, jak ważna jest ta ustawa dla przyspieszenia rozwoju gospodarczego i struktury komunikacyjnej.
Już 1 stycznia 1896 roku, a więc w cztery lata po uchwaleniu wspomnianej ustawy, oddano pierwszy odcinek wówczas Witkowskiej Kolejki Powiatowej – z Gniezna przez Niechanowo, Arcugowo do Mielżyna – o długości 22,4 km.
W tym samym roku zbudowano kolejne odcinki – z Niechanowa przez Witkowo do Powidza – długość 18,2 km oraz z Arcugowa do Kleparza - długość 13,7 km.
Na kolejce prowadzony był ruch osobowy i towarowy, a dzięki dobrym wynikom finansowym można było uruchomić następny odcinek z Powidza do Anastazewa – 1 października 1911 roku o długości 10,2 km., gdzie znajdowało się przejście graniczne do Królestwa Polskiego. Odcinek ten miał wkrótce odegrać ważną strategiczną rolę.
Po wybuchu I wojny światowej trasa tą przewożono, bowiem transporty wojskowe w kierunku granicy rosyjskiej. W 1918 roku Wielkopolska sama musiała wywalczyć prawo przynależności do państwa polskiego. Podczas Powstania Wielkopolskiego kolejka witkowska służyła powstańcom jako środek transportu, a kolejarze czynnie przyłączyli się do zrywu niepodległościowego.
W okresie międzywojennym powszechny kryzys światowy nie ominął również kolejki, która borykała się z poważnymi kłopotami finansowymi. W latach dwudziestych zaczęto wydzierżawiać niektóre odcinki innym kolejkom powiatowym oraz ograniczać ruch osobowy. W roku 1927, po likwidacji powiatu witkowskiego, kolejka zmieniła nazwę na Gnieźnieńską Kolej Powiatową.
Podczas II wojny światowej przeszła przez zarząd niemiecki, jednak zasady jej funkcjonowania nie zmieniły się. Po wyzwoleniu nadal działała jako Gnieźnieńska Kolej Powiatowa, aż do przejęcia w roku 1949 przez Polskie Koleje Państwowe, które włączyły ją w skład Kujawskich Kolei Dojazdowych. W roku 1957 przekuto tory z szerokości 600 mm na szerokość 750 nm.
Jeszcze kilka lat temu Gnieźnieńska Kolej Dojazdowa działała jako samodzielna sekcja eksploatując z Gniezna do Anastazewa o długości 38 km, prowadząc ruch pociągów trakcja parową. Z tych przejazdów, w tym turystycznych, korzystały głównie szkoły z terenu Wielkopolski oraz liczne grupy z Europy Zachodniej, dla których ponad stuletnia kolejka jest niejako pomostem łączącym wiek XIX z końcem XX.
Trasa kolejki rozpoczynała się w Gnieźnie – kolebce państwa polskiego, wiodła przez pełne uroku wioski Pojezierza Gnieźnieńskiego, docierając nad sam brzeg Jeziora Powidzkiego, kończąc bieg w Anastazewie. Do dyspozycji turystów były zabytkowe parowozy serii Px48 i wagony osobowe z lat pięćdziesiątych oraz odkryte wagony „plenerowe’”.
W roku 2001 zapadła decyzja o likwidacji gnieźnieńskiej kolejki. Jednakże dzięki zaangażowaniu jej miłośników a przede wszystkim tych, zrzeszonych w Sekcji Miłośników Kolei Towarzystwa Miłośników Gniezna udało się utrzymać ruch turystyczny w weekendy i zapobiec dewastacji zabytkowej kolejki.
Ostatecznie gnieźnieńska wąskotorówka zawiesiła przewozy pasażerskie w 2015 roku.
W 2019 roku Gnieźnieńska Kolejka Wąskotorowa ruszyła ponownie w regularne przejazdy ze Stacji w Gnieźnie do nowo wybudowanej stacji w Lesie Jelonek (zrezygnowano w przejazdów do Powidza, ponieważ stan torów na to nie pozwalał, a Powiatu Gnieźnieńskiego nie było stać, by wydać kilka milionów złotych na remont torowiska).
I podobnie będzie w tym roku. Jak się nieoficjalnie dowidzieliśmy, od sierpnia w kolejne w soboty i niedziele odbywać się będą przejazdy kolejką z Gniezna do Lasu Jelonek.
Dodatkowo w jednym z wagonów ma być uruchomiona swoista izba historii o GKW w której będzie można obejrzeć wiele oryginalnych przedmiotów i fotografii związanych z funkcjonowanie gnieźnieńskiej wąskotorówki.
Nie pozostaje nam nic innego, jak tylko zaprosić turystów na przejazdy gnieźnieńską wąskotorówką.
Fot. K. Soberski
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.