ReklamaA1-2ReklamaA1-3

Bracia Śniadeccy – wielcy uczeni rodem ze Żnina

Historia20 marca 2024, 9:00   red. Joanna Bejma5605 odsłon
Bracia Śniadeccy – wielcy uczeni rodem ze Żnina
 fot. Joanna Bejma

Żnin nazywany jest nie tylko stolicą Pałuk, ale także grodem Śniadeckich. Tutaj właśnie urodzili się wybitni uczeni epoki Oświecenia, bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy. Pierwszy  astronom, matematyk, filozof, organizator szkolnictwa i twórca pierwszego podręcznika do algebry, drugi - chemik, lekarz, biolog, filozof, publicysta, pedagog, promotor higieny, dietetyki i wychowania fizycznego.

W mieście stoją dwa pomniki upamiętniające rodzimych uczonych. Ich imieniem nazwano także główną ulicę Żnina, przy której znajduje się m.in. Zespół Szkół Ekonomiczno – Handlowych oraz kościół pw. NMP Królowej Polski. Śniadeccy patronują także tutejszemu Liceum Ogólnokształcącemu. W całej Polsce ich imieniem nazwano m.in. parki, szpitale, uczelnie.

Ich zasługi dla polskiej nauki są olbrzymie. Pierwszy na świat przyszedł Jan Śniadecki - 29 sierpnia 1756 roku w Żninie, Jędrzej urodził się 30 listopada 1768 roku w Rydlewie koło Żnina. Obaj byli dziećmi Jędrzeja, piwowara i rolnika, pełniącego także funkcję wójta i burmistrza oraz Franciszki z domu Giszczyńskiej. Zanim zetknęli się z wielką nauką ukończyli Gimnazjum w Trzemesznie.

Jan, który wymyślił całki

Po ukończeniu trzemeszeńskiego gimnazjum Jan Śniadecki pobierał nauki w Kolegium Lubrańskim w Poznaniu, następnie w wieku zaledwie 16 lat został studentem Akademii Krakowskiej. Tu 31 marca 1775 roku zdobył w Krakowie magisterium nauk wyzwolonych oraz doktorat filozofii. Tuż po skończeniu studiów zaczął wykładać algebrę. Pracował także jako profesor świeżo reformowanych Szkół Nowodworskich (dawniej Władysławowskich), gdzie wykładał w języku polskim: ekonomię, logikę, mechanikę, hydrostatykę, hydraulikę oraz naukę o zachowaniu zdrowia.

We wrześniu 1778 roku, dzięki wsparciu m.in. Hugo Kołłątaja – polityka, męża stanu, publicysty – wyjechał za granicę, by kontynuować studia. Do października 1779 studiował w Getyndze, a następnie trafił do Lejdy i Utrechtu, gdzie studiował fizykę, chemię, historię naturalną, architekturę, języki obce i literaturę. Był również studentem Uniwersytetu w Paryżu gdzie kontynuował studia matematyczne.

W 1781 roku wrócił do kraju i został mianowany szefem katedry i profesorem matematyki wyższej i astronomii w Krakowie (Wyższa Szkoła Koronna). Był pierwszym w swej uczelni wykładowcą tych przedmiotów w języku polskim. To właśnie on, jesienią 1782 roku wystąpił z projektem zbudowania obserwatorium astronomicznego na terenie Ogrodu Botanicznego w Krakowie. Dwa lata później wraz z Janem Jaśkiewiczem skonstruował pierwszy polski balon.

Od 1807 do 1815 roku był rektorem Uniwersytetu Wileńskiego, później także dyrektorem tamtejszego obserwatorium. Ostatnie lata życia Jan Śniadecki spędził w majątku swojej bratanicy Zofii Balińskiej w Janunach. Tu zmarł 21 listopada 1830 roku i został pochowany.

Na stronie Muzeum Historii Polski czytamy, iż

”W trakcie swojej pracy pedagogicznej Śniadecki dostrzegał poważne braki polskiej nauki, stojącej na poziomie o wiele niższym niż w innych krajach Europy. Starał się to zmienić, zaczynając od publikacji nowych podręczników, w których posługiwał się własną, nowatorską, polską terminologią matematyczną, z której do dziś jest w użyciu np. termin całka. Śniadecki był też najwybitniejszym polskim astronomem przełomu XVIII i XIX w. W uznaniu zasług jego imieniem nazwano planetoidę oraz krater na Księżycu”.

Najbardziej znaną pracą Śniadeckiego jest doskonały podręcznik geometrii analitycznej i algebry wyższej "Rachunku algebraicznego teorya przystosowana do linii krzywych". Innym jego ważnym dziełem jest również rozprawa "O Koperniku", która jest pierwszym poważnym studium o dziele twórcy nowoczesnej astronomii.

Jędrzej co badał meteoryt

Drugi z braci, Jędrzej, po ukończeniu trzemeszeńskiego etapu nauki, dalsze kształcenie kontynuował w krakowskich Szkołach Nowodworskich. W okresie od 1787/1788 do 1790/1791 studiował medycynę w Szkole Głównej Koronnej. Wkrótce potem wyjechał do Padwy, gdzie jesienią roku 1791 rozpoczął studia w zakresie medycyny praktycznej, chemii i fizjologii. Po studniach piastował m.in. stanowisko profesora chemii i medycyny w Szkole Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego i Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie. Śniadecki miał opinię bardzo dobrego lekarza.

Jędrzej Śniadecki nazywany jest ojcem polskiej chemii. Opracował zręby polskiej terminologii chemicznej. W 1800 opublikował pierwszy polski podręcznik chemii. Jego terminologia chemiczna, znacznie odbiegająca od ogólnie przyjętej terminologii chemicznej na świecie, obowiązywała w polskich podręcznikach chemii aż do końca lat 70. XX w. i do dzisiaj jest obecna w nietypowych, polskich nazwach pierwiastków takich jak wodór, węgiel, krzem, siarka, które w innych europejskich językach pochodzą bezpośrednio od ich nazw łacińskich.

Pracował nad teorią procesów rozpuszczania. W roku 1808 ogłosił odkrycie nowego pierwiastka, który nazwał „west”,  jednak wykonana przez niego druga analiza odkrycia tego nie potwierdziła. Co jeszcze? W 1822 ogłosił wyniki analizy meteorytu, który spadł w powiecie rzeczyckim. W tym samym roku jako pierwszy opisał metodę leczenia krzywicy za pomocą zwiększonej ekspozycji na światło słoneczne.

Warto również wiedzieć, że młodszy z braci Śniadeckich był promotorem higieny i dietetyki,  pedagogiem oraz pionierem wychowania fizycznego w Polsce. W 1805 roku świtało dzienne ujrzała jego rozprawa „O fizycznym wychowaniu dzieci”. To jedna z pierwszym polskich prac o teorii wychowania fizycznego, w której Śniadecki podkreśla, że sensem wychowania dziecka jest kształcenie umysłowe oraz dbałość o zdrowie, traktowane jako nierozerwalna całość.

Zmarł 11 maja 1838 roku w Wilnie w wieku 69 lat. Został pochowany na wiejskim cmentarzyku w Horodnikach.



Jak się czujesz po przeczytaniu tego artykułu ? Głosów: 298

  • 241
    Czuje się - ZADOWOLONY
    ZADOWOLONY
  • 30
    Czuje się - ZASKOCZONY
    ZASKOCZONY
  • 23
    Czuje się - POINFORMOWANY
    POINFORMOWANY
  • 0
    Czuje się - OBOJĘTNY
    OBOJĘTNY
  • 0
    Czuje się - SMUTNY
    SMUTNY
  • 3
    Czuje się - WKURZONY
    WKURZONY
  • 1
    Czuje się - BRAK SŁÓW
    BRAK SŁÓW

Daj nam znać

Jeśli coś Cię na Pojezierzu zafascynowało, wzburzyło lub chcesz się tym podzielić z czytelnikami naszego serwisu
Daj nam znać
ReklamaB2ReklamaB3ReklamaB4
ReklamaA3