Klasztor w Lądzie nad Wartą

Ląd leży na szlaku z Kalisza do Gniezna, a w średniowieczu pełnił rolę grodu strzegącego przeprawy przez rzekę Wartę i kontrolującego szlak handlowy. Nieopodal grodu, Mieszko III zwany Starym funduje cysterski klasztor, który zostaje zasiedlony przez niemieckich cystersów z Altenbergu koło Kolonii. W XII w. powstają pierwsze budynki oraz nieistniejący już kościół w stylu romańskim. Rośnie znaczenie polityczne oraz kulturalne opactwa w kraju. Na przestrzeni XIV w. częstymi gośćmi braci są królowie polscy - Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki.

Rok 1331 to smutny moment dla opactwa, gdyż Krzyżacy dokonują spustoszenia dóbr klasztornych. Dzięki staraniom Starosty Generalnego Wielkopolski- Wierzbięty z Paniewic, przy wsparciu rycerstwa wielkopolskiego oraz za zgodą Kazimierza Wielkiego, klasztor wraz z kościołem zostaje rozbudowany. Rośnie potęga opactwa. W XV w. dobra to 52 wsie i 3 miasteczka. W okresie reformacji król Zygmunt August, na mocy ustawy sejmowej, dążąc do polonizacji nakazuje wybór Polaka na kolejnego opata Lądu. Zostaje nim gnieźnieński kanonik Jan Wysocki. Na następne lata klasztor zamieszkały jest przez polskich braci. W 1664 r. opatem zostaje Jan Zapolski herbu Pobóg, który rozpoczyna przebudowę kościoła na styl barokowy. Kolejny opat Antoni Mikołaj Łukomski herbu Szeliga poprzez swoje 50-letnie rządy doprowadził do rozkwitu klasztoru i opactwa.  Po okresie świetności przychodzą trudne czasy końca XVIII w.

Po drugim rozbiorze Polski, Prusacy dokonują konfiskaty znacznej części posiadłości klasztoru. Niestety na skutek nacisków rządu carskiego, w 1819 roku opactwo w Lądzie zostaje skasowane. Nie jest to koniec dziejów klasztoru, gdyż dzięki staraniom dziedziczących te tereny hrabiostwu Józefy i Wacława Gutowskich opactwo waz z kościołem obejmują oo. Kapucyni. Klasztor odgrywa ważną rolę w powstaniu styczniowym będąc punktem kontaktowym walczących powstańców oraz wspierając czynnie przez braci zakonnych działania powstańcze. Niestety w 1864 r., przez zaangażowanie zakonników w powstaniu władze carskie nakazują wywieźć braci na Sybir, kościół zamknąć, a klasztor poddać kasacji. Budynki i tereny opactwa zostają w 1888r. wystawione na licytację i nabywa je biskup kujawsko-kaliski.

Powstaje przy kościele w Lądzie parafia diecezjalna. W 1921 roku klasztor przejmuje Zgromadzenie Salezjańskie. Z chwilą wybuchu II wojny światowej klasztor opuszczają zakonnicy i zostaje tu utworzony przez Niemców obóz przejściowy dla aresztowanych kapłanów. Jednym z przebywających w obozie w Lądzie jest ks. Michał Kozal. Niestety więzieni duchowni zostali przewiezieni do obozu w Dachau i tam zgładzeni. W latach 1941-45 klasztor pełni rolę jednostki Hitlerjugend. Po wojnie do Lądu wracają zakonnicy, gdzie ponownie funkcjonuje Niższe Seminarium Duchowne. Na skutek zamknięcia przez władze komunistyczne NSD zostaje utworzone Wyższe Seminarium Duchowne, które funkcjonuje do dziś.

Czytaj więcej

JAROSŁAW JASKULSKI
Fot. J. Jaskulski