Joannici z Objezierza i XII-wieczny skarb

Objezierze to niewielka miejscowość w gminie Oborniki, która słynie przede wszystkim z pięknego zespołu pałacowego rodziny Turno, w którym gościło wiele wybitnych osobistości kultury, sztuki i nauki. Byli to m.in. Adam Mickiewicz, Stefan Garczyński, Wincenty Pol, Władysław Syrokomla, Paweł Strzelecki, Marcin Rożek czy Józef Ignacy Kraszewski. Ale nie każdy wie, że miejscowość ta ma jeszcze inny bezcenny skarb wywodzący się z XII wieku. Tajemniczości tej budowli dodaj fakt, że stworzyli ją Joannici! Mowa o kościele pw. św. Bartłomieja.

Zakon Joannitów

Zakon Kawalerów Maltańskich, Szpitalnicy, Joannici, Suwerenny rycerski zakon szpitalników, zakon szpitalników św. Jana Chrzciciela – to inne nazwy dotyczącego zakonu wywodzącego się z bractwa zawiązanego w 1070 roku przy szpitalu Jana Jałmużnika w Jerozolimie. Pierwotnym zadaniem była opieka nad szpitalami dla pielgrzymujących do Ziemi Świętej, później także zakładanie nowych szpitali, stąd używane nazwy. Nazwa szpital oznacza również dom i instytucję organizowaną głównie przy klasztorach dla zapewnienia azylu i pomocy pielgrzymom.

Joannici to jeden z trzech dużych zakonów rycerskich średniowiecza, działających na ziemiach polskich. Tymczasem na ziemie współcześnie polskie Joannici przybyli w pierwszej połowie XII wieku, najpierw na Śląsk, gdzie założyli pierwsze komandorie. Pod koniec XII wieku Joannici otrzymywali nadania w Wielkopolsce i Małopolsce oraz na Pomorzu Gdańskim i Zachodnim.

Początki świątyni

Została ona zbudowana prawdopodobnie w XII lub XIII w. przez joannitów poznańskich, którzy byli właścicielami Objezierza od około 1187 r. Najdawniejsze świadectwa mówią, że była to jednonawowa świątynia powstała z romańskich ciosów granitowych. Dowodem na to są kamienie z granitu – ciosy - wmurowane między innymi w ściany nawy i kościelnej wieży.

Na przestrzeni wieków budynek ulegał trzykrotnej przebudowie co doprowadziło do tego, że kościół w swej architekturze posiada wiele elementów romańskich, późnogotyckich i późnobarokowych.

Pierwsze zmiany nastąpiły w 1550 r., ich twórcą był kanonik Stanisław Objezierski, proboszcz i współdziedzicz Objezierza. W tym roku dobudowano wschodnią część nawy (w miejscu romańskiej absydy). A od strony północnej dobudowano piętrową zakrystię. Kanonik sprawował tutaj swoje funkcje w latach 1524-1563. Następnej przebudowy dokonano około 1775 r. Wojciech Węgorzewski wzbogacił kościół o drewniany strop i hełm wieży.

Ostatniej przebudowy dokonują Barbara i Stanisław Turno w latach 1905 – 1907. Obecny kościół to budynek jednonawowy, posiadający dwie wieże  jedną z hełmem a  drugą mniejszą. Kościół w tym czasie został powiększony, wzniesiono boczną kaplicę i lożę patronacką z herbem „Trzy kotwice”, z podziemnym grobowcem dla wszystkich zmarłych członków rodziny.

Zachowane zabytki

Z zabytków sakralnych zachowanych w kościele najważniejsze to trzy ołtarze, pochodzące z XVIII wieku.

• ołtarz główny – posiadający obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz rzeźby dwóch świętych biskupów, nieznanego artysty a także obraz patrona św. Bartłomieja
• ołtarz Boczny – Matki Bożej Śnieżnej z Dzieciątkiem. Jest to kopia obrazu z Bazyliki z Rzymu. Obraz ma charakter ikony
• ołtarz boczny – św. Klemensa
• w południowej kruchcie znajduje się kamienna kropielnica późnogotycka. Powstała z fragmentów prasłowiańskiego żarna
•  na fragmencie  nadproża kamiennego można zobaczyć datę 1504 r. i napis „PM Petrus”. Na cokole południowej nawy przy kruchcie zobaczyć można napis być może z XIV w: HIC IECET ELENA.Jak głosi legenda zdanie to miałoby dotyczyć Halszki z Ostroroga.

SZYMON RAITH
Fot. Sz. Raith