Czwartkowe spotkanie otworzyła Lidia Łączny, dyrektor Centrum Kultury „Scena to dziwna” w Gnieźnie, która powitała bohatera wieczoru - Karola Soberskiego oraz prowadzącego spotkanie - Arkadiusza Gacę.

Następnie głos zabrał gość wieczoru Karol Soberski, który poprosił zebranych w sali widowiskowej o powstanie i uczczenie minutą ciszy pamięć wszystkich zagazowanych przez Niemców pacjentów szpitala „Dziekanka”, którym książka „Zapomniana zbrodnia” jest dedykowana. Uczczono również pamięć pięciu osób, które odcisnęły swoje piętno na powstaniu zarówno pierwszego, jak i drugiego wydania książki. Wspomniana troje świadków tych dramatycznych wydarzeń: Zofię Niewiadomską, pielęgniarkę w szpitalu „Dziekanka” od 1936 do 1940 roku oraz dwóch mieszkańców Mielna i Nowaszyc: Sylwestra Walkowiaka i Henryka Pujanka.

K. Soberski wspomniał też Szczepana Kropaczewskiego i Marka Kosmalę, którzy przez kilka lat byli zaangażowani w poszukiwania miejsc, gdzie Niemcy grzebali pacjentów „Dziekanki”.

Później K. Soberski przybliżył postać prowadzącego spotkanie, który debiutował w tej roli - Arkadiusza Gaca. - Jest przewodnikiem po muzeum szpitala „Dziekanka”, regionalistą, pedagogiem, członkiem Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” i Instytutu Literackiego im, Marii i Franciszka Rubaszewskich - zaznacza.

Na koniec tej części spotkania, A. Gaca przedstawił zebranym sylwetkę autora książki „Zapomniana zbrodnia” - Karola Soberskiego. 

• Książkę „Zapomniana zbrodnia. Mroczna tajemnica szpitala Dziekanka” można kupić tutaj

O autorze

Karol Soberski to pisarz, dziennikarz, dokumentalista, badacz lokalnej historii, prezes Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” (www.fundacjahistoryczna.pl), redaktor naczelny portalu Pojezierze24.pl i prezes Instytutu Literackiego im. Marii i Franciszka Rubaszewskich (www.instytut-literacki.pl). Urodził się w XIX-wiecznym pałacu w Popowie Ignacewie i pewnie dlatego od 20 lat odkrywa tajemnice ziemiaństwa, pałaców i dworów oraz sekrety II wojny światowej w Wielkopolsce, na Kujawach i Pałukach.

Autor przewodników turystycznych oraz książek o skarbach i tajemnicach, o ziemiaństwie i II wojnie światowej na pograniczu Wielkopolski, Kujaw i Pałuk.

Książka „Zapomniana zbrodnia. Mroczna tajemnica szpitala Dziekanka” to w sumie dwunasta pozycja w dorobku K. Soberskiego mówiąca o historii i turystyce na pograniczu Wielkopolski i Kujawsko-Pomorskiego. Wcześniej ukazały się: „Tajemniczy Pałac Zdziechowa i inne atrakcje Gminy Gniezno” (2024), „Zagadkowy Kolekcjoner. Marian Haber – ziemianin, marszand, celebryta” (2021), „Skarby i tajemnice okolic Gniezna” (2019), „Złoto Dziedzica” (2018), „Tajemniczy Pałac Zakrzewo” (2017), „Zapomniana zbrodnia” (2017), „Skarb Dziedzica” (2016).

K. Soberski napisał też trzy przewodniki: „Uroki Gminy Mieleszyn” (2015), „Gmina Niechanowo” (2013) „Spacerem po Kłecku” (2011) oraz był współautorem monografia „Medycyna na usługach systemu eksterminacji ludności w Trzeciej Rzeszy i na terenach okupowanej Polski” (2011) oraz współautorem folderów turystycznych wydanych przez Starostwo Powiatowe w Gnieźnie z cyklu „Tu powstała Polska” (2012).

Więcej o jego działalności można przeczytać tutaj

O książce

Potem przyszedł czas na rozmowę A Gaca z K. Soberskim o książce „Zapomniana zbrodnia”. Rozmowa trwała ponad godzinę i można powiedzieć, że była swego rodzaju kalendarium tych 20 lat. 

W tym roku minęło bowiem 20 lat od chwili odkrycia przez Karola Soberskiego „dołów śmierci” w Lasach Nowaszyckich w gminie Mieleszyn, gdzie Niemcy pogrzebali kilkuset pacjentów „Dziekanki”. Przez te lata udało mu się również odnaleźć kilku naocznych świadków tej niemieckiej zbrodni. 

Warto podkreślić, że Niemcy zagazowali w szpitalu „Dziekanka” blisko 10 tysięcy pacjentów, z których dzisiaj znamy już nazwiska ponad 4 tysięcy osób. I z każdym rokiem odkrywamy nazwiska kolejnych ofiar tej niemieckiej zbrodni.

– Moje wieloletnie dziennikarskie śledztwo i poszukiwania opisałem w książce pt. „Zapomniana zbrodnia. Mroczna tajemnica szpitala Dziekanka” wydanej w 2017 roku, której nakład błyskawicznie się rozszedł – mówi Karol Soberski. – 20 lat temu odkryłem „doły śmierci” w Lasach Nowaszyckich i przez te dwie dekady poświęcałem czas, środki i zdrowie dla wyjaśnienia tej zbrodni i dla jej upamiętnienia. I w dużym stopniu to się udało. Ukazała się książka, stoi pomnik, stoi krzyż, odbywały się międzynarodowe konferencje poświęcone tej niemieckiej zbrodni. A ostatnie lata to intensywne badania tego miejsca prowadzone przez moją Fundację Historyczną „Przywracamy Pamięć” i naszych Przyjaciół ze Stowarzyszenia „Wizna 1939”, badania, które przyniosły kolejne ważne odkrycia. I o tym jest ta książka - dodaje.

Na przełomie października i listopada 2024 roku minęło 85 lat od pierwszych niemieckich transportów śmierci w mobilnych komorach gazowych, w których, w trakcie II wojny światowej, zabijano pacjentów szpitala psychiatrycznego „Dziekanka” (przemianowanego przez Niemców na Tie­genhof). – Nie ukrywam, że ta książka jest dla mnie wyjątkowa, bo wydanie II książki „Zapomniana zbrodnia” jest uzupełnione o wszystkie działania związane z badaniem tego tematu, ze szczególnym uwzględnienie wydarzeń ostatnich 7 lat. Ta książka jest swoistym podsumowaniem tych 20 latach mojego życia, które poświęciłem na zbadanie zbrodni dokonanej przez Niemców na pacjentach szpitala psychiatrycznego „Dziekanka” w Gnieźnie i na badaniu „dołów śmierci” w Lasach Nowaszyckich. I czasami aż trudno jest mi uwierzyć, że to już 20 lat – podsumował K. Soberski.

Na koniec była możliwość zadawania pytań autorowi książki, z czego skwapliwie skorzystało kilka osób. 

K. Soberski przedstawił też swoje plany wydawnicze na rok 2025 i 2026, a szczególnie zaprosił wszystkich na premierę książki „Głębokie. Tropami tajemnic”, która zaplanowana jest na początek przyszłego roku.

• Książkę „Zapomniana zbrodnia. Mroczna tajemnica szpitala Dziekanka” można kupić tutaj

Podziękowania

Warto podkreślić, że to drugie wydanie książki nie ukazałoby się, gdyby nie ogromne wsparcie finansowe jakiego udzielili autorowi mieszkańcy pewnej miejscowości spod Opola oraz samorządy z powiatu gnieźnieńskiego (Miasto Gniezno, Gmina Gniezna, Gmina Czerniejewo, Gmina Niechanowo, Gmina Łubowo, Gmina Kiszkowo i Gmina Mieleszyn), dwa Nadleśnictwa (Gniezno i Czerniejewo) oraz Pracownia Architektoniczno-Budowlana Dick-Bud inż. Remigiusza Dickhardta.

W dzisiejszej premierze książki uczestniczyli m.in. poseł Tadeusz Tomaszewski, Maria Suplicka, wójt gminy Gniezno, w imieniu prezydenta Gniezna - Artur Krysztofiak, dyrektor Wydziału Promocji Kultury i Turystyki Urzędu Miejskiego w Gnieźnie, Jan Socha, prezes Towarzystwa Miłośników Gniezna, Dawid Jung, wiceprezes Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Poznaniu, Irmina Kosmala, założycielka Kuźni Literackiej oraz Kazimierz Woźniak, prezes Fundacji Ocalić Pamięć z Tucholi i Danuta Chodur Eszer, sekretarz zarządu tej Fundacji, a także Marcin Perliński, sekretarz stowarzyszenia Brodnicka Grupa Eksploracyjno – Poszukiwawcza z siedzibą w Brzoziu i dyrektor tamtejszego Muzeum Brodnickiej Grupy Eksploracyjno-Poszukiwawczej.

Ciekawostką jest fakt, że wśród osób wypełniających salę widowiskową było kilka osób, które musiały przejechać nawet 300 km, by znaleźć się dzisiaj wieczorem na tym szczególnym wydarzeniu.

Po oficjalnym zakończeniu spotkania, wszyscy skierowali się do stoiska, gdzie można było kupić nową książkę, jak również wcześniejsze publikacje K. Soberskiego oraz do stolika by uzyskać dedykację od autora (w tym celu trzeba było stać kilkadziesiąt minut).

W trakcie dzisiejszej premiery nie zabrakło też kuluarowych rozmów na temat kolejnych książek K. Soberskiego, które są planowane na najbliższe miesiące, wspólnych fotografii, poruszano też ciekawe lokalne tematy, także te związane z wydarzeniami II wojny światowej, bo okazało się, że jedna z obecnych na sali pań, dysponuje ciekawymi materiałami archiwalnymi, w tym nagraniami wspomnień, nieżyjących już pracowników „Dziekanki” z czasów okupacji.

• Książkę „Zapomniana zbrodnia. Mroczna tajemnica szpitala Dziekanka” można kupić tutaj

Fot. I. Szews-Tadych