O wystawie, w trakcie dzisiejszej konferencji prasowej, opowiedzieli: Ewa Przybylska, dyrektor Centrum Kultury „Scena to dziwna”, Karol Soberski – prezes Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” oraz Roman Wójcicki, pasjonat historii, wolontariusz Arolsen Archives.

– Arolsen Archives, Międzynarodowe Centrum Badań Prześladowań Nazistowskich zajmuje się gromadzeniem pamiątek po więźniach obozów koncentracyjnych i poszukiwaniem rodzin tych więźniów, po których pozostały pamiątki – mówi Ewa Przybylska, dyrektor Centrum Kultury eSteDe. – Obecnie w trasie po Europie są już cztery kontenery ekspozycyjne – dodaje.

Wśród zachowanych przedmiotów są obrączki ślubne, zegarki, długopisy czy portfele ze zdjęciami. #StolenMemory to kampania, której celem jest zwrot zachowanych z czasu II wojny światowej depozytów. Od czasu rozpoczęcia kampanii w 2016 r. odnaleziono już ponad 600 rodzin na całym świecie. Wystawa nie jest jednak opowieścią o samych przedmiotach, ale za ich pośrednictwem odtwarzane są historie ofiar nazistowskich prześladowań i przywracana jest pamięć o ich tragicznych losach.

Jak wystawa trafiła do Gniezna?

Od środy, 13 lipca do poniedziałku, 1 sierpnia wystawę #StolenMemory będzie można zobaczyć w Gnieźnie, przy Centrum Kultury „Scena to dziwna”. Jak to się stało, że ekspozycja trafiła do Gniezna?

– Fundacja Historyczna „Przywracamy Pamięć” zajmuję się przywracaniem pamięci ludziom, miejscom i wydarzeniom w Wielkopolsce i na Kujawach. I na przełomie grudnia 2021 i stycznia 2022 r. nawiązaliśmy kontakt z panem Romanem Wójcickim, reprezentującym Arolsen Archives i narodził się wówczas pomysł, żeby gdzieś w powiecie gnieźnieńskim zorganizować tę wystawę. Po rozmowach z dyrektor eSTeDe, z którym to Centrum współpracujemy od kilku lat, uznaliśmy, że najlepszym miejscem będzie właśnie eSTeDe – mówi Karol Soberski, prezes Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć”.

Dalej K. Soberski podkreśla, iż wystawa jest unikatowa, a Gniezna znalazło się na trasie zaledwie kilku miejsc w naszym kraju, gdzie będzie prezentowana. Oprócz Gniezna są to: Zgorzelec, Gdynia, Sztutowo i Mińsk Mazowiecki. – Dla naszego miasta jest dużym wyróżnieniem, że ta wyjątkowa ekspozycja zawita na blisko 3 tygodnie do Pierwszej Stolicy Polski – zaznacza K. Soberski. – Wystawa jest unikatowa, ponieważ prezentuje przedmioty należące do wieźniów obozów koncentracyjnych. Wystawa jest podzielona na na kategorie „poszukiwani” oraz „odnalezieni”. W pierwszym przypadku chodzi o pamiątki, których jeszcze nie udało się zwrócić rodzinom. To jednocześnie apel o przyłączenie się do poszukiwań, ponieważ w Arolsen Archives wciąż znajduje się 2500 rzeczy czekających na zwrot. Druga kategoria odnosi się do przedmiotów osobistych, które już zostały zwrócone. Dzięki niej poznajemy głębiej nie tylko historie osób prześladowanych, ale również to, w jaki sposób udało się po wielu latach od zakończenia II wojny światowej odnaleźć bliskich ofiar i zwrócić im zrabowane pamiątki – podkreśla.

Kontener z wystawą po rozłożeniu waży 4,5 tony, ma 6,1 metra szerokości, 13 metrów długości i 2 metry wysokości.

Gnieźnieński wymiar wystawy

Jak podkreśla Roman Wójcicki, pasjonat historii, wolontariusz Arolsen Archives, celem kampanii #StolenMemory jest zwrócenie jak największej liczby skradzionych pamiątek. W tym celu Arolsen Archives zaprasza wolontariuszy do udziału w poszukiwaniach rodzin. – Nawiązałem kontakt z panem Karolem Soberskim i zdecydowaliśmy się na zorganizowanie tej wystawy w Gnieźnie – zaznacza. – Wszystkie te przedmioty czekają na zwrot rodzinom, dla nich te przedmioty są bezcenne. Dzięki nim wspomnienie i upamiętnienie stają się namacalne, gdyż często są to ostatnie ślady ofiar narodowego socjalizmu. Okoliczności i miejsca śmierci są rzadko znane. Ale rzeczy te są ważne także dla krewnych ocalałych, zwłaszcza jeśli ci nie mogli lub nie chcieli mówić o swoich obozowych przeżyciach – podkreśla R. Wójcicki.

Wystawa w Gnieźnie będzie miała także lokalny akcent, ponieważ będą prezentowane pamiątki po Januszu Klinkowskim, który mieszkał w Gnieźnie przy obecnej ul. Sienkiewicza 21. – Poszukujemy krewnych Janusza Klinkowskiego, urodzonego 24 kwietnia 1910 r. w Berlinie. Był mistrzem kominiarskim, mieszkał wraz z żoną Teresą i dzieckiem w Gnieźnie. W maju 1940 r. policja w pobliskim Inowrocławiu osadziła go w tzw. areszcie prewencyjnym za „antyniemieckie zachowanie”. Wkrótce potem został wywieziony do obozu koncentracyjnego Dachau. W kwietniu 1942 r. SS deportowało go do obozu koncentracyjnego Stutthof i zmusiło do pracy w ambulatorium. W październiku 1944 r. został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Neuengamme. Janusz Klinkowski zmarł wkrótce po wyzwoleniu 20 maja 1945 r. w szpitalu w Rotenburgu koło Bremy. Arolsen Archives przechowują jego rzeczy osobiste – zaznacza R. Wójcicki i dodaje, że warto przybyć i poznać historię #StolenMemory, i być może pomóc odnaleźć krewnych ofiar obozów koncentracyjnych.

Niezwykła wystawa „Stolen Memory” zawita do Gniezna!

– W obozach koncentracyjnych człowiek tracił wszystko – był ograbiany przez niemieckich okupantów nie tylko z wolności, godności, przysługujących mu praw, ale też z rzeczy osobistych, które miał przy...

Wystawie towarzyszy strona internetowa stolenmemory.org/pl oferująca ciekawe spojrzenie: krótkie, animowane filmy z uzupełniającymi je historiami multimedialnymi opowiadają o poszczególnych formach prześladowań. Materiały te zostały opracowane z myślą o młodzieży i w czerwcu 2021 r. otrzymały nagrodę Grimme Online Award w kategorii „Wiedza i edukacja”.  Na stronie internetowej dostępne są również do bezpłatnego pobrania obszerne materiały edukacyjne, które mogą być wykorzystane przez szkoły i instytucje w kontekście wystawy objazdowej lub całkowicie niezależnie od ekspozycji.

Oficjalne otwarcie wystawy nastąpi w środę, 13 lipca o godz. 16.00 przy Centrum Kultury „Scena to dziwna” przy ul. Roosevelta 42 w Gnieźnie. Ekspozycja będzie dostępna do 1 sierpnia w godzinach otwarcia eSteDe: poniedziałki i piątki od 8.00 do 16.00, a od wtorku do czwartku od 8.00 do 18.00.

Fot. A. Soberska