Tarnowo Pałuckie mała wieś leżąca w powiecie wągrowieckim - na Szlaku Cysterskim - na pierwszy rzut oka nie różni się niczym od podobnych miejscowości w Polsce. Gdy jednak przyjrzymy się bliżej tej miejscowości to okaże się, że jest w niej coś, co sprawia, iż jest jedyną w swoim rodzaju wsią w Polsce. Wszystko za sprawą znajdującego się tam najstarszego w naszym kraju drewnianego kościoła.
O tym, że jest to najstarsza świątynia w Polsce wie niewielu. Szczególnie w naszym regionie. A szkoda. Kościół pw. św. Mikołaja według obecnych badań dendrochronologicznych i historycznych uważany jest za najstarszy drewniany kościół w Polsce. Stojący do dziś obiekt (II kościół) powstał w ostatniej ćwierci XIV wieku. Badania dendrochronologiczne drewna użytego do jego konstrukcji dowiodły, że ścięto je na przełomie jesieni/zimy 1373/1374 roku. W niewiele zmienionej formie (remonty przede wszystkim w XVII i XVIII wieku) kościół ten przetrwał do dziś.
Ten kościół w głównym, zasadniczym zrębie pochodzi z XIV wieku. Specjaliści, którzy go badali, stwierdzili, że to drewno z którego został zbudowany było pozyskiwane na przełomie roku 1373 - 1374 i na wiosnę 1374 roku kościół był już budowany. Badania były prowadzone kilka razy, żeby rzeczywiście stwierdzić, czy te belki pochodzą z tego czasu. I to się zawsze zgadzało. Obecnie ten kościół uchodzi za jeden z najstarszych, datowanych w Polsce.
Badania kościoła dokonywane był w 1996 roku. Podczas tych prac kościół przeszedł generalny remont. Na początku oderwano wszystkie deski wkoło kościoła. Zerwano deski z wieży i zrobiono nowe podwaliny pod kościół, bo stare rozsypały się. Cały kościół podnoszono stronami, robiono fundamenty z kamienia i kładziono nową belkę podwalinową pod kościół. Następnie świątynię opuszczono na tę belkę. Podczas remontu zgniłe belki wymieniano na nowe i prostowano ściany, dlatego, że kościół pochylał się na jeden bok. Na koniec obito kościół nowymi deskami. Naprawiono też więźbę dachową, a później, częściowo zdjęto gont.
We wnętrzu kościele odnowiono całą polichromię, poprzez czyszczenie, uzupełnianie i punktowane polichromii białą farbą. Tam gdzie można było odczytać, co przedstawia dany wizerunek, dorysowywano brakujące fragmenty. W czasie prac remontowych zdjęto także posadzkę kościoła, a pod nią, na głębokości 5 - 10 centymetrów odnaleziono zachowane trumny. Zmarłych, którzy byli najbliżej, pod powierzchnią kościoła, pochowano na zewnątrz świątyni. W czasie tych badań odkryto także, że obecny kościół znajduje się na fundamentach innej świątyni, zbudowanej jeszcze przed rokiem 1373.
Wiadomo też, że historycy odkryli już pewne dokumenty mówiące np. o tym, że ten kościół jest pod dwoma wezwaniami. Pierwotnie był Wniebowzięcia NMP, a później został przechrzczony na św. Mikołaja.
Wnętrze kościoła robi niesamowite wrażenie. Nozdrza zatyka specyficzny zapach konserwowanego drewna. Czuje się powiew średniowiecza, powiew XIV wieku. Sprawiają to polichromie, którymi pokryte są ściany świątyni. Patrząc od strony ołtarza, po prawej stronie znajdują się polichromie ukazujące życie św. Małgorzaty, której ołtarz też jest po prawej stronie. Po drugiej stronie jest ołtarz św. Mikołaja i sceny z jego życia. Na chórze, na emporze chóru jest postać Pana Jezus i Matki Bożej. Po stronie Pana Jezus są święci cystersi, a po drugiej stronie - cysterki. Na tylnej ścianie kościoła jest jedna scena biblijna - wypędzenie przekupniów ze świątyni.
Sceny biblijne ukazane są również w prezbiterium. Widać sceny z życia Pana Jezusa oraz nawiedzenie, zwiastowanie i narodzenie Jezus. Ciekawą rzeczą w prezbiterium jest sakramentarium, w którym przechowywano Pana Jezusa. Znajduje się ono po prawej stronie od głównego ołtarza. Ołtarze w kościele pochodzą z XVII wieku.
Na suficie świątyni jest z kolei Zmartwychwstały Chrystus, ale w ciekawej kompozycji, bo w postaci młodzieńca. Wokół, na suficie, są ewangeliści, natomiast na obrzeżach prorocy i patriarchowie ze Starego Testamentu. W kościele znajdują się również XVII-wieczne organy.
Kościół w Tarnowie Pałuckim ma też wieżę, ale ona pochodzi z późniejszego okresu, z 1639 roku. Z tego też powodu pierwotnie datowano ten kościół na wiek XVII, ale później stwierdzono, iż wieża jest dostawioną konstrukcją.
Kościół ten jest pocysterską świątynią, gdyż w Łeknie był klasztor cystersów, a w Tarnowie wybudowali oni kościół, bo chcieli duszpasterzyć miejscowej ludności. Klasztor w Łeknie pochodzi z XI wieku. Cystersi tu się osiedlili i tu byliby na stałe, gdyby nie to, że klasztor zbudowali na kiepskim podłożu i zaczął on podupadać. Mury zaczęły się rysować, wszystko pękało i w końcu przenieśli się do Wągrowca.
W czasie II wojny światowej, miejscowi Polacy chcieli ten kościółek przenieść na cmentarz i wybudować w jego miejsce nowy. Przeciwstawił się temu jednak niemiecki zarządca Tarnowa Pałuckiego, który stwierdził, iż kościół jest cennym zabytkiem i nie pozwolił na jego przeniesienie.
Kościół w Tarnowie Pałuckim jest kościołem czynnym. Msze święte odprawiane są w niedzielę i święta, dlatego, jeśli ktoś będzie miał okazję być w tamtych stronach, to zachęcamy do udziału w eucharystii, a po niej do obejrzenia unikatowego zabytku, jakim jest kościół pw. św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim.
Zainteresowanym szczegółową historią tej świątyni polecam wspaniałą książkę prof. Andrzeja M. Wyrwy pt. „Klejnot architektury drewnianej ziem polskich. Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim”.
Fot. K. Soberski, Sz. Raith
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!