Wielkopolskie Forum Pamięci Narodowej, które organizuje Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu, od lat cieszy się dużym zainteresowaniem uczestników z uwagi na jego edukacyjny i społeczny charakter oraz tematykę poruszanych na nim zagadnień. W tym roku tematem przewodnim spotkania były niemieckie zbrodnie na tych najsłabszych, pacjentach szpitali psychiatrycznych i domów opieki, a także wycieńczonych więźniach obozów koncentracyjnych.

Rozmowy toczyły się także o Forcie VII w Poznaniu i pierwszej komorze gazowej uruchomionej przez Niemców w okupowanej Europie. Głównym motywem forum była jednak historia zlokalizowanego na terenie Górnej Austrii w gminie Alkoven Zamku Śmierci Hartheim.

Zamek Hartheim był jednym z głównych ośrodków eksterminacyjnych wykorzystywanych przez Niemców w ramach „Akcji T4”, czyli likwidacji „istnień niewartych życia”. Tak eufemistycznie narodowi socjaliści określali osoby niepełnosprawne i upośledzone, które przeznaczyli do likwidacji w imię czystości rasy aryjskiej. Mało jednak osób wie, że w Zamku Hartheim mordowani byli również więźniowie obozów koncentracyjnych m.in. z Dachau, Mauthausen i Gusen, w tym wielu Polaków, którzy byli przekonani, że jadą do „sanatorium”. Tak Niemcy przedstawiali to miejsce wycieńczonym i bliskim śmierci więźniom obozów koncentracyjnych. Zagłada więźniów odbywała się w ramach akcji „14f13”. Szacuje się, że w funkcjonującym od 1940 do 1945 r. obozie zagłady w Zamku Hartheim zostało zamordowanych w obu tych akcjach („Akcja T4” i „Akcja 14f13”) prawie 30 000 osób, ale liczba nie jest ostateczna. Do dzisiaj wiele polskich rodzin przekonanych jest, że ich najbliżsi zginęli w KL Dachau lub KL Gusen, ale w rzeczywistości mogli zginąć w Hartheim, ponieważ Niemcy fałszowali dokumentację obozową.

W tym roku do udziału w forum zaproszony był gość specjalny Florian Schwanninger, dyrektor Miejsca Nauki i Pamięci Zamku Hartheim, który przedstawił polskim odbiorcom historię tego miejsca i zaprezentuje funkcjonowanie tam obecnie Miejsca Pamięci. W ramach wydarzenia odbyło się również spotkanie rodzin ofiar Zamku Śmierci Hartheim, a także panel dyskusyjny z ich udziałem, który poprowadzi Marta Szczesiak-Ślusarek. Temat wojennych, w większości dramatycznych przeżyć, nie byłby pełen bez odpowiedniego kontekstu historycznego, o który zadbają naukowcy, pisarze, edukatorzy i specjaliści zajmujący się tym zagadnieniem. W ramach paneli naukowych, popularnonaukowych i dyskusyjnych chcielibyśmy kontynuować tematy związane z okupacją niemiecką w Wielkopolsce, ze szczególnym uwzględnieniem jej represyjności  i eksterminacji polskich obywateli w obozach koncentracyjnych poza terenem okupowanego kraju.

Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” na Forum

Na V Wielkopolskim Forum Pamięci Narodowej obecni byli też przedstawiciele Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć”, którzy od wielu lat zajmuję się sprawą akcji T4 i niemiecką zagładą w czasie II wojny światowej pacjentów szpitala psychiatrycznego „Dziekanka” w Gnieźnie.

– Prelekcje cieszyły się dużym zainteresowaniem, co znalazło odzwierciedlenie w satysfakcjonującej frekwencji. Ogromnie cieszy, że w wykładach wzięły udział nie tylko osoby „zawodowo” związane z historią, ale też miłośnicy historii  i rodziny ofiar. Dużym plusem był przemyślany program. Wykłady korelowały ze sobą i wzajemnie się uzupełniały. Uczestnicy mieli możliwość dowiedzieć się o źródłach eugeniki, rozwoju tego systemu, a przede wszystkim o tragicznych skutkach wykorzystania tej nauki w niemieckich zbrodniach - programach zabijania dziesiątek tysięcy osób m.in. uznanych instytucjonalnie za chorych psychicznie – mówi Maria Swoboda, członkiniFundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć”, która uczestniczyła w tym wydarzeniu.

Podczas forum panowała bardzo przyjacielska atmosfera, pełna zrozumienia i chęci zgłębienia tej niełatwej oraz wywołującej silne emocje tematyki. Udział w wydarzeniu był doskonałą okazją do poznania i rozmowy ze znakomitymi specjalistami zajmującymi się badaniem i propagowaniem wiedzy m.in. o II wojnie światowej. Forum było również okazją wymiany doświadczeń i być może szansą na nawiązanie nowych współprac mających na celu dalsze badania zbrodni niemieckich na terenie Wielkopolski.

V Wielkopolskiemu Forum Pamięci Narodowej towarzyszyła m.in. prezentację wystawy pt. „Niemiecka operacja «Tannenberg» w Polsce 1939” autorstwa Tomasza Cieślaka z poznańskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

Fot. M. Swoboda