W przyszłym roku w kalendarzu wydarzeń kulturalnych Pojezierza Gnieźnieńskiego pojawi się nowe przedsięwzięcie! Będzie to pierwsza edycja Sas Festiwal – Festiwalu im. Braci Franciszka i Antoniego Saskowskich! Wydarzenie to – które potrwa 6 dni – będzie połączeniem historii ziemiaństwa, pałaców i dworów, zagadek i tajemnic, muzyki i literatury, eksploracji i skarbów, kulinariów i turystyki!
W 2019 r. wymyśliłem Festiwal Historyczny „Tajemnice Trzech Stuleci” jako wydarzenie promujące atrakcje historyczne Wielkopolski i Kujawsko-Pomorskiego, promujące miejsca, ludzi i wydarzenia z tych dwóch województw z trzech stuleci: XVIII, XIX i XX. Pierwsza edycja (2019) odbyła się w pałacu w Czerniejewie. W 2020 r. impreza się nie odbyła ze względu na pandemię. W 2021 r. miejscem Festiwalu było Gniezno, w 2022 r. - XIX-wieczna wieża ciśnień w Janowcu Wielkopolskim, a w 2023 r. - ponownie pałac w Czerniejewie.
Tegoroczna I Międzynarodowa Konferencja „Ziemiaństwo – polska tożsamość, dwór – polska tradycja”, która odbywała się 23 i 24 września w pałacu w Czerniejewie, będąca kontynuacją trzech edycji Festiwalu Historycznego „Tajemnice Trzech Stuleci” zakończyła się wielkim sukcesem organizacyjnym, jak i merytorycznym.
Ale jako człowiek chcący organizować coraz ciekawsze wydarzenia, zdecydowałem, że przyszłoroczny Festiwal – także poświęcony ziemiaństwu, pałacom, dworom, zagadkom – zostanie wzbogacony o tematy podróżnicze, muzyczne, literackie i kulinarne powinien być jeszcze bogatszy programowo. Stąd pomysł na nową formułę - Sas Festiwal 2024 czyli Festiwal im. Braci Franciszka i Antoniego Saskowskich.
W 2024 roku wypadnie piąty, jubileuszowy Festiwal Historyczny „Tajemnice Trzech Stuleci” i z okazji tego jubileuszu wprowadzam spore zmiany w formule tego wydarzenia. W tym roku była to międzynarodowa konferencja, a w przyszłym będzie to zupełnie coś nowego i innego.
Sas Festiwal będzie połączeniem historii, muzyki, literatury, eksploracji, zagadek, kulinariów i podróży! Sas Festiwal będzie połączeniem prelekcji, koncertów, warsztatów kulinarnych, spotkań z ciekawymi pisarzami, odkrywcami i podróżnikami oraz paneli dyskusyjnych! Dominować będzie historia i dobra książka!
Celem Sas Festiwal będzie propagowanie dorobku ziemiaństwa, które jest zapomniane i wymazane z kart historii oraz popularyzacja ich dziejów, wydarzeń i ludzi wywodzących się z tego środowiska. Czyli coś, czego nie ma w szkołach. – W sensie materialnym dwór skończył się nieodwracalnie razem z II wojną światową i żadne reanimacyjne próby prawdziwego życia mu nie zwrócą. Została przerwana cywilizacyjna ciągłość, a to, czego nie zniszczyła nienawiść sprzężona z głupotą, jest tylko wspomnieniem, czasem nawet muzeum dworu, ale nie jego istotą. Jednak bardzo krzepiąca pozostaje myśl, że dwór i wszystko, co z nim związane, istniał jeszcze niedawno w realnej rzeczywistości, że mimo metodycznie przeprowadzonej zagłady pozostało wielu ludzi, którzy noszą go w sobie, że udało im się jego ideę zaszczepić dzieciom, a także postronnym, których przodkowie nigdy we dworze nie mieszkali – napisała Joanna Sypuła-Gliwa w książce „Dwór, pejzaż okaleczony” (wydanej w 2007 r.), pisarka, która w tym roku gościła na Konferencji w pałacu w Czerniejewie i nie jest wykluczone, że przyjedzie także w orku przyszłym.
Sas Festiwal skupiać się będzie głównie na ziemiaństwie Wielkopolski i Kujaw, ale ma także pokazać ziemiaństwo w innych regionach Polski, także ziemiaństwo na Kresach oraz związki ziemian z Europą. W ramach Festiwalu odbędą się prelekcje zarówno o historii ziemiaństwa, o dziejach pałaców i dworów, o skradzionych dziełach sztuki, o pieniądzu zastępczym dawnych majątków, o udziale właścicieli ziemskich w walkach II wojny światowej ale będą również tematy związane z ziemiaństwem w epoce napoleońskiej (ma to związek z przypadającą w przyszłym roku 255. rocznicą urodzin Napoleona Bonaparte).
W gronie prelegentów, pisarzy, zaproszonych gości będzie kilka nazwisk znanych z poprzednich czterech edycji Festiwalu, ale większość to będą zupełnie nowe osoby, nowe twarze.
Otóż poprzez to wydarzenie będę także promował i przypominał dorobek dwóch braci – Franciszka i Antoniego Saskowskich, właścicieli ziemskich, dwóch ludzi wielkiego formatu którzy w okresie międzywojennym działali w Wielkopolsce i na Kujawach, ludzi mi bardzo bliskich, ponieważ na świat przyszedłem w pałacu w Popowie Ignacewie, pałacu, który należał do rodziny Saskowskich!
Ponadto jednym z współorganizatorów tego wydarzenia – obok Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” – będzie Instytut Historii Ziemiaństwa im. Braci Franciszka i Antoniego Saskowskich, który jeszcze w tym roku rozpocznie swoją działalność.
Zupełną nowością Sas Festiwal będzie jego formuła i długość trwania festiwalu – aż 6 dni! W programie przewidziano:
W sumie odbędzie się kilkanaście spotkań autorskich i prelekcji, panel dyskusyjny, warsztaty oraz oczywiście wystawy tematyczne, które będzie można oglądać już od wtorku aż do niedzieli.
Ponadto w sobotę i niedzielę dostępny będzie Kiermasz Książek i Rękodzieła, a w sobotę odbędzie się konkurs kulinarny dla Kół Gospodyń Wiejskich na najlepsze danie lokalne.
Część punktów program będzie biletowana, a część będzie bezpłatna.
Więcej szczegółów programu, termin (prawdopodobnie wiosną lub latem) i miejsce I edycji Sas Festiwal - Festiwalu im. Braci Franciszka i Antoniego Saskowskich ogłoszę w styczniu 2024 roku!
Jeśli ktoś chciałby wesprzeć finansowo I Sas Festiwal (czy to firma, czy osoba prywatna) to proszę o kontakt pod numerem telefonu: 515-980-504 lub na e-maila: karol@soberski.pl
Do współpracy przy organizacji I edycji Sas Festiwalu zapraszam także osoby chcące działać na rzecz historii i turystyki naszego regionu.
Franciszek Saskowski, urodził 25 października 1890 r. w Turzy. Od 1913 r. mieszkał w Popowie Ignacewie. Po śmierci swojego ojca w 1926 r., Franciszek Saskowski obejmuje majątek Popowo Ignacewo i okazuje się doskonałym gospodarzem (w chwili przejęcia majątek liczył około 450 ha, by w 1939 r. liczyć 720 ha). Dziedzic Popowa Ignacewa nie ograniczał się jedynie do rozwijania swojego gospodarstwa. Był także świadomy, że wiedzę rolniczą trzeba podnosić też u innych rolników, by chronić ich przed zalewem niemczyzny. Dlatego w 1935 r. był założycielem i pierwszym prezesem Kółka Rolniczego w Popowie Ignacewie.
Należy wspomnieć, że po zakończeniu I wojny światowej, Franciszek Saskowski zaangażował się w działalność militarną i patriotyczną m.in. brał udział w Powstaniu Wielkopolskim. W 1919 r. został szefem kompanii (największej liczebnie) IV Batalionu Straży Ludowej z siedzibą w Kłecku. Kilka lat później, w 1925 r., F. Saskowski został wybrany komendantem Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Mieleszynie i fundatorem sztandaru Towarzystwa, który do dzisiaj znajduje się w Urzędzie Gminy w Mieleszynie.
Doskonale prowadzone gospodarstwo, szacunek pracowników i patriotyczna postawa Franciszka Saskowskiego zaowocowały tym, że w 1935 r. został wybrany pierwszym w historii wójtem gminy Mieleszyn (ówczesne granice gminy były zbliżone do współczesnych granic, bez Łopienna) i funkcję tę sprawował do wybuchu II wojny światowej. W tym samym 1935 r. został również wybrany do Rady Powiatu w Gnieźnie oraz był delegatem do Zgromadzenia Okręgowego, obejmującego powiaty: gnieźnieński, średzki, wrzesiński i wągrowiecki, które ustalało listę kandydatów do Sejmu. Działania na polu rolniczym, samorządowym czy patriotycznym, nie były jedynymi dokonaniami F. Saskowskiego.
Jego największym dziełem, można rzec „pomnikiem” jego życia, było ufundowanie za własne pieniądze kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Popowie Ignacewie, wraz z plebanią i budynkiem gospodarczym, którego konsekracja odbyła się 21 czerwca 1936 r. (budowa kościoła rozpoczęła się w 1933 r.). Rok później dokonał tez przebudowy pałacu w Popowie Ignacewie. F. Saskowski zmarł 22 lipca 1940 r. w Popowie Ignacewie i tam został pochowany.
Antoni Saskowski, urodził się 29 grudnia 1892 r. w Turzy i był o dwa lata młodszy od Franciszka. Początkowo, podobnie jak brat, mieszkał w Popowie Ignacewie. Jednak na przełomie 1926 i 1927 r. stał się właścicielem majątku Wyrobki koło Mogilna. Kilka miesięcy po nabyciu majątku Wyrobki, został sołtysem tej wsi. Wkrótce awansuje i zostaje wójtem Mogilna Zachód. Siedem lat później – w kwietniu 1935 r. – ponownie zostaje wybrany na wójta Mogilna Zachód. Stanowisko to pełnił do wybuchu II wojny światowej
A. Saskowski dzięki nowoczesnym rozwiązaniom i dobrej organizacji pracy w folwarku, bardzo szybko rozwijał swój majątek w Wyrobkach. Sprawiło to, że zaproszono go do udziału w Wielkopolskim Związku Kół Doświadczalnych. Zadaniem Związku było przeprowadzanie w gospodarstwach do niego należących, doświadczeń polowych, których dobre wyniki były publikowane, a w przyszłości mogły być wdrażane w skali kraju. Działalność Koła odbywała się pod nadzorem Uniwersytetu Poznańskiego. Jego pozycja sprawiła, że zaczął się też angażować w różne przedsięwzięcia w regionie. Przykładowo w 1933 r. wszedł do Zarządu Komunalnej Kasy Oszczędności w Mogilnie, a w 1939 r. zaangażował się w odbudowę Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” w Mogilnie.
A. Saskowski wspierał też finansowa osoby potrzebujące, m.in. Towarzystwo Pomocy Naukowej dla Młodzieży im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu; działał w Komitecie Powiatowym Niesienia Pomocy Bezrobotnym przemianowanym w 1934 r. na Komitet Powiatowy Funduszu Pracy; wspierał też Bezpłatną Kuchnię w Mogilnie, a w 1934 r. wszedł w skład Lokalnego Komitetu Ofiarom Powodzi, która nawiedziła powiaty w okolicach Krakowa.
Polityczna kariera Antoniego Saskowskiego była błyskawiczna. Będąc od 1928 r. wójtem Mogilna Zachód, cztery lata później bierze udział w wyborach do Sejmiku Powiatowego w Mogilnie i uzyskuje mandat członka tegoż Sejmiku (w lipcu 1939 r. został ponownie wybrany do Rady Powiatowej w Mogilnie – dawniejszy Sejmik Powiatowy). Działalność w samorządzie nie była jedyną polityczną aktywnością właściciela Wyrobek. W 1933 r. znalazł się on bowiem w gronie założycieli Koła Seniorów Legionu Młodych w Mogilnie (Legion Młodych, którego nazwa brzmiała Akademicki Związek Pracy dla Państwa, był organizacją młodzieżową działającą od 1930 do 1939 r.; w ramach jej struktur mogły powstać Koła Seniorów). Należy podkreślić, że Legion Młodych był najpotężniejszą sanacyjną organizacją młodzieżową, liczącą w okresie swego rozkwitu, w połowie 1934 r., około 40 tys. zdyscyplinowanych członków! Był też zaangażowany w inne organizacje, m.in. od 1928 r. w stopniu podporucznika był przewodniczącym Koła Ligi Obrony Powietrznej Państwa Mogilno – Zachód, a w trakcie II wojny światowej był w Armii Krajowej. Właściciel Wyrobek był też aktywnym działaczem Polskiego Związku Łowieckiego w Mogilnie, jak również Koła Ziemian powiatu mogileńskiego.
W 1938 r. Antoni Saskowski zostaje wybrany jako delegat na Poznańskie Wojewódzkie Kolegium Wyborcze, którego zadaniem był wybór wielkopolskich senatorów. Ogromny autorytet, który A. Saskowski zdobył przez dziesięć lat swojej społeczno-politycznej działalności sprawił, że właściciela Wyrobek został wybrany do wąskiego grona 15-osobowej Komisji Głównej. Zadaniem Komisji było zaproponowanie listy kandydatów do senatu na których zagłosować mieli uczestnicy Wojewódzkiego Kolegium Wyborczego.
Wybuch II wojny światowej przerwał dobrze zapowiadająca się, polityczną karierę A. Saskowskiego. Po 1945 r. – jako ziemianin przez dwa lata zarządzał jeszcze Popowem Ignacewem – po czym komuniści wyrzucili go z tego majątku. Po wielokrotnych przeprowadzkach, ostatecznie pod koniec lat 50-tych XX wieku trafia do wsi Gronowo koło Drawska Pomorskiego. Tam umiera 14 stycznia 1958 r. 13 października 2021 r. jego doczesne szczątki (i szczątki jego żony Heleny) zostały przeniesione z Drawska Pomorskiego do Popowa Ignacewa.
Fot. z arch. K. Soberskiego
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!