W architekturze polskiej istnieje pojęcie wsi „ulicówki” czyli takiego układu budynków o zwartej zabudowie po obu stronach drogi. Dodatkowo wieś o zabudowie rozciągniętej wyglądem przypominającą miejską ulicę. Ulica Kościuszki w Wągrowcu jest takim przykładem budynków pochodzących głównie z okresu XIX i XX, które w swoim układzie prezentują miejską klasyczną formę zabudowy. Warto więc zatem przejść się tą „kapsułą czasu” i poczuć ducha pruskiej architektury.
Od 1319 r. średniowieczna osada w dolinie rzek Nielby i Wełny wraz z okolicznymi terenami należały do cystersów z Łekna. Data przywileju lokacyjnego nie jest znana. Najstarsza wzmianka wymieniająca Wągrowiec jako miasto pochodzi z 1381 r. W 1396 r. cystersi przenieśli do Wągrowca siedzibę opactwa. Miasto bogaciło się w XV i XVI w. dzięki powstawaniu cechów rzemieślniczych skupiających piwowarów, sukienników czy szewców.
To tylko krótki wątek historyczny liczącego już prawie 640 lat miasta leżącego na skrzyżowaniu rzek. Miejsce, które Nas interesuje jest zdecydowanie młodsze i dziś stanowi główną ulicę miasta.
Ulica Kościuszki w odróżnienia od innych dzielnic miasta jest stosunkowo młoda. W archiwach wągrowieckiego muzeum regionalnego można znaleźć widokówki ukazujące tętniącą dziś życiem ulicę, na których widzimy pola i łąki... a w oddali pojedyncze zabudowania. Jak się okazuje początek historii ulicy Kościuszki to czas zaboru pruskiego.
Co więcej jego schyłku, bo dopiero końcówki XIX wieku. Władze pruskie wówczas to stosowały zabiegi „rozciągające” miasta. Czasem w szczerym polu budowano ważne budynki. Z czasem wolna przestrzeń między nimi była wypełniana przez kolejne. Idealnej przykładem tej metody jest umiejscowienie dzisiejszego budynku Zespołu Szkół nr 2, który w czasach swoich początków był Królewskim Ewangelickim Seminarium Nauczycielskim. Na starych zdjęciach można zobaczyć budynek ten stojący samotnie, bez okolicznych zabudowań.
Drugą przyczyną takiego rozwoju miasta był jego silny rozwój związany z budową linii kolejowej w 1888 roku na trasie Rogoźno- Inowrocław oraz w 1908 roku roku łączący Poznań z Bydgoszczą.
Jak się okazuje ulica ta nie zawsze nosiła takie nazwy jak…. Margoninerstrasse, Weinertsrasse, Margonińska, Adolf Hitler Strasse, to nazwy jednej i tej samej ulicy - ulicy Kościuszki w Wągrowcu.
Z czasem na ulicy, która w zamyśle ówczesnych władz miała stać się reprezentacyjną, zaczęto także lokować nowe budynki rozrastającej się już wówczas administracji.
Tak powstał budynek dzisiejszego starostwa czy też budynek sądu i więzienia. Na początku XX wieku zaczęły wzdłuż Kościuszki, nad Jeziorem Durowskim powstawać prywatne wille z widokiem na jezioro.
Aby zobaczyć i poczuć cały urok tej głównej ulicy Wągrowca warto oczywiście przespacerować się po jej całej długości, który wynosi około 1 km. Oczywiście znajdują się na niej budynki godne polecenia. Przykładowo:
Jest to jeden z najokazalszych budynków w Wągrowcu. Okres jego powstania to lata 90 XIX wieku, a rok 1913 to czas rozbudowy. W tym czasie w rozbudowanej części umieszczono reprezentacyjną salę obrad. Architektura budynku utrzymana jest w formach neobarokowych. Budynek założony pierwotnie na rzucie litery „L” z płaskim skrzydłem oficynowym od zachodu. Całość podpiwniczona, dwukondygnacyjna w całości kryta wielopołaciowym dachem. Łączna kubatura budynku to 5570 m3 a powierzchnia użytkowa 1520 m2 ( bez poddasza).
Przechodząc ulicą Kościuszki trudno nie zwrócić uwagi na gmach z nietynkowanej cegły ceramicznej. Jest to siedziba wągrowieckiego Sądu Rejonowego. Budynek wzniesiono w początkowych latach XX wieku dla Królewskiego Sądu Powiatowego. Liczącą trzy główne kondygnacje, fasadę frontową zwieńczył szczyt ze sterczynami i tynkowanymi na biało blendami. Budynkowi sądu towarzyszy utrzymane w tym samym stylu miejskie więzienie. Całkowita długość 37 metrów, szerokość natomiast około 12 metrów. Gmach wolno stojący utrzymany w neogotyckim stylu, usytuowany na przeciwko Starostwa, w linii starej zabudowy. Zespół sądu powstał w 1901 r. w związku z rozwojem miasta jako siedziba powiatu.
Ten budynek sąsiaduje z sądem rejonowym i znajduje się na jego tyłach. Powstał w 1901 roku a jego wymiary to 14 metrów szerokości i 22 metry długości. Zbudowany w stylu neogotyckim o kubaturze 2969 m3 i powierzchni użytkowej 529 m2, doliczając do tego piwnice łączna powierzchnia wynosi 691 mkw. Do roku 1975 budynek użytkowany jako więzienie powiatowe. Później częściowo wykorzystywany jako magazyn. Był też czas, że stał pusty bez właściciela i ulegał dewastacji, obecnie jego niższe kondygnacje służą jako przychodnia lekarska.
W 1903 r. powstało w Wągrowcu Królewskie Ewangelickie Seminarium Nauczycielskie. Pierwszym dyrektorem nowo utworzonej placówki został prof. Wende. Pierwszą siedzibą zakładu był klasztor pocysterski, okazało się, że jest za mały na potrzeby Seminarium. O wybudowaniu budynku szkoły zadecydowało Prowincjonalne Kolegium Szkolne, które zdecydowało o budowie własnego gmachu. Budynek powstał w latach 1906-1909, według projektów opracowanych w berlińskim Ministerstwie Robót Publicznych. W okresie międzywojennym mieściło się tu Seminarium Nauczycielskie, zamienione w 1937 r. na Nauczycielskie Liceum Pedagogiczne.
Po II wojnie światowej do 1971 roku mieściło się tutaj Liceum Pedagogiczne, od 1971 Liceum Ekonomiczne. W 1977 r. powstał zespół Szkół Zawodowych nr 2. W 2002 r. szkoła została przekształcona w ZSP nr 2 im. ppłk Stanisława Kulińskiego, lekarza z okresu Powstania Wielkopolskiego.
Fot. Sz. Raith
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!