Pałac w Czerniejewie w okresie międzywojennym słynął z wielu unikatowych dzieł sztuki zgromadzonych przez rodzinę Skórzewskich. Czerniejewska rezydencja należała do tego zacnego rodu do wybuchu II wojny światowej. A co się stało z licznymi dziełami sztuki zgromadzonymi w pałacu, po 1939 roku? Temat ten po raz pierwszy poruszyliśmy we wrześniu 2014 roku na portalu turystykalokalna.pl (poprzednik portalu Pojezierze24.pl). Dzisiaj wracamy do tematu i stawiamy pytanie: czy dzieła sztuki z pałacu w Czerniejewie ukryte są na terenie Wielkopolski?
Pałac w Czerniejewie do wybuchu II wojny światowej należał do rodziny Skórzewskich, ostatni właściciel - Zygmunt hr. Skórzewski - zmarł 10 maja 1974 r. na Korsyce. Po zakończeniu wojny majątki Skórzewskich przejęte zostały przez Skarb Państwa. Przez ponad 20 lat po wojnie w pałacu mieścił się dom dziecka, a od lat 70. XX w. wchodził on w skład Kombinatu PGR Żydowo. Wtedy to także rozpoczęły się prace renowacyjne, których efekty widoczne są obecnie.
W pałacu w Czerniejewie przed rokiem 1939 znajdowały się liczne dzieła sztuki, które były w kolekcji Skórzewskich. W tym miejscu koniecznie trzeba dodać, że poza pałacem w Czerniejewie, który stanowił siedzibę ordynacji radomicko-czerniejewskiej, Zygmunt hr. Skórzewski był także ordynatem na Łabiszynie, w skład którego wchodził m.in. klasycystyczny pałac w Lubostroniu, gm. Łabiszyn.
W tych to dwóch pałacach, siedzibach ordynacji, znajdowały się znamienite kolekcje dzieł sztuki i przedmiotów związanych z historią Polski. Aby uświadomić czytelnikowi, o jakich dziełach mówimy, poniżej cytuję fragment książki Ryszarda Nowickiego „Hrabiego Skórzewskiego poszukiwania miejsca na ziemi”, (Bydgoszcz 2010) (s. 198-201), gdzie autor wymienia m.in. takie dzieła jak:
„(…) zbroje: pełna rycerska z XV w. i dwie landsknechtów z XVII w.; hełmy szwedzkie, kolekcja halabard niemieckich oraz szwedzkich; (…) sztandar szwedzki zdobyty pod Częstochową przez chorążego poznańskiego Ignacego Skórzewskiego (…). Na ścianach wisiały gobeliny brukselskie XV-XVI-wieczne. (…) W gablocie prezentowano: karabelę ofiarowaną przez Stany Pruskie Stefanowi Batoremu (…), klingę Jana III Sobieskiego (…), pugilares Tadeusza Kościuszki – medalion z jego miniaturą i włosami (…), laska króla pruskiego Fryderyka Wielkiego oraz złota tabakiera z zaznaczonymi jego bitwami (…)”.
Postanowiłem poszukać miejsc, do których trafiły działa Skórzewskich, aby i te miejsca w przyszłości odwiedzić. Podpowiedziami w poszukiwaniach była przywołana książka R. Nowickiego oraz tropy, które podali przewodnicy podczas pobytu w Czerniejewie.
W pierwszej kolejności skontaktowałem się z Muzeum Narodowym w Poznaniu (MNP). MNP poinformowało mnie, że w ich zasobach znajduje się bogata kolekcja portretów rodziny Lipskich i Skórzewskich, wśród których najwięcej jest obrazów przedstawiających gen. Józefa Lipskiego – budowniczego pałacu w Czerniejewie – i Rajmunda Skórzewskiego – założyciela ordynacji czerniejewskiej. Ponadto w zbiorach MNP są m.in.: zbiór ok. 3500 grafik z XVIII i XIX w., na których przedstawieni są m.in. królowie, papieże, uczeni i poeci, rzeźba wybitnego artysty włoskiego z przełomu XVIII i XIX w. Antonio Canovy przedstawiająca popiersie Napoleona I, Portret cesarza Karola V Lucasa Cranacha – niemieckiego malarza i grafika doby renesansu, a także wiele innych jak m.in. malarzy holenderskich, niemieckich i włoskich. Łącznie w MNP jest ponad 100 eksponatów, nie licząc kolekcji rycin, z pałaców w Czerniejewie i Lubostroniu.
Do tych dzieł w Poznaniu należą także 4 obrazy Jana Bogumiła Plerscha (XVIII-XIX w.) - nadwornego malarza króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, które są kopiami słynnych porterów władców Polski autorstwa Marcello Bacciarellego (przełom XVIII i XIX w.), które każdy z nas z pewnością nie raz w życiu widział. Wśród nich w Poznaniu znajdują się portrety Leszka Białego, Kazimierza Jagiellończyka, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Inne 3 zachowane obrazy Plerscha, które pochodzą z kolekcji Skórzewskich, znajdują się w Zamku Królewskim w Warszawie i są to portrety królów Bolesława Chrobrego, Wacława Czeskiego i Kazimierza Jagiellończyka.
Kolejnym tropem był Lublin. Tutaj w zasobach znajduje się 7 obrazów o proweniencji czerniejewskiej. Wśród nich są m.in. dwa portrety członków rodziny Skórzewskich oraz Bachus z tygrysem (z lwem?) reprezentujący szkołę włoską. Gdy nawiązywałem kontakt z Muzeum w Lublinie, opowiedziano mi historię obrazów Skórzewskich, które obecnie są w Muzeum, a którą streszczam poniższej. Zbiory Skórzewskich do Lublina trafiły w lipcu/sierpniu 1939 r. w kilku skrzyniach wraz ze zbiorami rodziny Bnińskich ze Samostrzela.
W czasie wojny większość dzieł ze skrzyń została rozgrabiona przez Niemców. 1-2 skrzynie przetrwały wojnę w jednej z kamienic w Lublinie i po zakończeniu działań wojennych zostały odnalezione. Zanim jednak znajdujące się w nich eksponaty przejęła ówczesna władza, w większości zostały one rozszabrowane przez miejscową ludność. Nie jest to z pewnością, niestety, jedyny taki przypadek, który spotkał polskie dzieła sztuki w czasie II wojny światowej i krótko po niej.
Powyższe fragmenty pochodzą z obszernego artykułu Pawła Ratajczaka pt. „W poszukiwaniu czerniejewskich dzieł sztuki”, który ukazał się 16 września 2014 roku na portalu turystykalokalna.pl.
Dlaczego dzisiaj wracamy do tematu? Otóż zaprzyjaźniony z naszą redakcją, znany w Polsce badacz i poszukiwacz zaginionych w czasie II wojny światowej dzieł sztuki, przesłał nam niezwykły dokument, napisany 30 kwietnia 1953 roku w Bastii (głównym mieście na Korsyce), gdzie osiedlił się kilka lat po zakończeniu II wojny światowej ostatni przedwojenny właściciel pałacu w Czerniejewie - Zygmunt hr. Skórzewski (zmarł tam 10 maja 1974 r. w wieku 80 lat).
Autorem dokumentu – napisanego w języku francuskim – jest właśnie Zygmunt hr. Skórzewski. Pismo zaczyna się słowami: „Le soussigné Comte Sigismond SKORZEWSKI, habitant actuellement à Cardoselle par Cervione (Corse-France) était jusqu'à l'année 1939 proprietaire du Chàteau de Lubostron Starostwo Szubin Pologne Wojewodztwo Pomorze et du Majorat Chateau de Czerniejewo Starostwo Gniezno Wojewdztwo Poznan (Pologne)...”
Dalej w tym kilkustronicowym dokumencie wymienione są… 32 najcenniejsze dzieła sztuki (wraz z dokładnymi ich opisami), które były w posiadaniu rodu Skórzewskich i znajdowały się w pałacu w Czerniejewie. I co się z nimi stało! O tym już wkrótce!
Francja to jeden z tropów. Ale pojawił się też nowy wątek! Otóż tym razem otrzymaliśmy informacje z Niemiec, od polskiego badacza mieszkającego tam od wielu lat, który w jednym z tamtejszych archiwów natrafił na dokument, które sugeruje, że dzieła sztuki z pałacu w Czerniejewie mogą być ukryte na terenie Wielkopolski!
Więcej na temat i zaginionych dzieł sztuki z pałacu w Czerniejewie już wkrótce!
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!