Popularny kasztan to szybkorosnące drzewo, osiągające wysokość do ok. 30 m i średnicę 120 cm. Gatunek beztwardzielowy, tzn. drewno po ścięciu wrażliwe jest na infekcje, bez konserwacji nietrwałe, łatwo ulega zaparzeniu. Kora drzew młodych jasnoszara, później ciemniejsza, spękana w płytki. Pączki zimowe bardzo duże do 3 cm, ciemno brązowo czerwonawe, lepkie. Liście naprzeciwległe, złożone, dłoniasto pierzaste, ogonek zgrubiały u nasady, do 20 cm długości. Ostro zaostrzone na szczycie, regularnie podwójnie piłkowane.
Kwiaty koloru białego w wielkich wiechowatych kwiatostanach w kształcie piramidy długości ok. 30 cm. Płatki okrągławe, w środku z jasnożółtą, później pomarańczową i ciemnoczerwoną plamką. Ponad koroną wystaje 5-9 pręcików. Zalążnia przekształca się w 5-7 cm zieloną torebkę z kolcami, która odpada na zimę i uwalnia 1 lub 2 brązowawe nasiona, słynne kasztany. Są lśniące, czerwono-brązowe, niejadalne i lekko trujące. Lubimy je zbierać po opadnięciu na ziemię, dzieciaki szkolne na patyczkach wyczarowują z kasztanów najróżniejsze sylwetki.
Jedne z pierwszych kasztanowców białych trafiły do Polski w 1587 roku z Austrii, zostały posadzone w Łobzowie pod Krakowem. W Europie hodowlę kasztanowca rozpoczęto 10 lat wcześniej, po sprowadzeniu do ogrodów cesarza Maksymiliana II ze Stambułu. Od tego czasu mija 430 lat, drzewo towarzyszy zatem Polakom od schyłku średniowiecza. Dzieli losy mieszkańców kraju, raczej jest dobrze traktowane, znalazło swoje miejsce wśród Polaków. Nasze upodobania do tej pory się nie zmieniły, kasztany rozmnożyły się nie tylko wokół ludzkich siedzib, obrosły w legendy i przepowiednie.
W XX wieku przyjęło się powiedzenie i skojarzenie kwitnących kasztanów z maturami. Termin kwitnienia i zdawanych matur zbiega się, młodzież często idzie na egzaminy dotykając kwitnących drzew, z kasztanami w kieszeni. Tak na wszelki wypadek …
W Polsce żyją drzewa kasztanowca białego przekraczające 200 lat. Wg Cezarego Pacyniaka najstarszy kasztanowiec zwyczajny liczy sobie ponad 230 lat, rośnie w Lubiniu, gmina Krzywiń. Ma obwód 501 cm, pierśnicę 159,5 cm i wysokość 26 m. Znane są w Polsce egzemplarze wyższe, niż 30 m i o obwodzie powyżej 600 cm.
Kasztanowiec ma właściwości toksyczne, od dawna stosowano go w Turcji do leczenia kaszlu u koni. Dlatego w języku angielskim i rosyjskim nazywany jest „końskim kasztanem”. Owoce kasztanowca w lesie służą jako karma dla zwierzyny, zwłaszcza płowej (sarna, jeleń). W medycynie ludowej papka kasztanowa była stosowana zewnętrznie jako środek przeciw hemoroidom.
Kasztanowiec wzmacnia krwionośne naczynka. Surowcem do produkcji leków i kosmetyków są liście, kwiaty i owoce. Odkryto w nich escynę, która potrafi uszczelniać ściany naczyń krwionośnych i zmniejszać obrzęki. Ekstrakt z kasztanowca pobudza mikrokrążenie, usuwa nadmiar wody nagromadzonej w tkankach, działa drenująco.
Odmiany kasztanowca zwyczajnego o ograniczonej sile wzrostu nadają się do niewielkich nawet ogródków, trzeba jednak pamiętać, że drzewa te rzucają dużo cienia i uprawa innych roślin pod nimi będzie bardzo trudna – tym bardziej, że płytko rosnące korzenie zabierają z ziemi wilgoć i składniki pokarmowe.
Odmiany ozdobne kasztanowca rozmnaża się głownie poprzez szczepienie, drzewo nie odrasta z pączków śpiących, czy z odrostów i korzeni. Gatunek rozmnażany tylko przez wysiew nasion, czyli kasztanów. Tuż po zbiorze należy je lekko wysuszyć i od razu posadzić. Kasztany przetrzymywane do wiosny w warunkach pokojowych wyschną zupełnie i już nie wykiełkują. Dlatego, jeśli zależy nam na przechowaniu ich do wiosny, można je umieścić w wilgotnym piasku i chłodnym pomieszczeniu.
Jeszcze kilkanaście lat temu wszystkie kasztanowce zwyczajne przebarwiały się jesienią na piękny, złotożółty kolor. Od kiedy jednak pojawił się w Polsce na masową skalę szrotówek kasztanowcowiaczek częściowo zostaliśmy pozbawieni tego widoku. Sprawcą jest motyl, który składa jaja do wewnątrz blaszki liściowej, tam też wykluwają się i żerują larwy, wyjadając miękisz. Wydrążone w środku liście szybko pokrywają się brązowymi, koncentrycznymi plamami i marszczą się. Drzewo nękane co roku słabnie fizjologicznie, aż w końcu usycha. Efektem ataku szrotówka jest także powtórne, jesienne kwitnienie kasztanów. Do walki ze szkodnikiem, oprócz usuwania i palenia opadłych liści, stosuje się lepkie folie, którymi owijane są pnie drzew. Przyklejają się do nich larwy wędrujące w korony drzew.
Oprócz kojenia duszy w chwilach załamania, poprawia nastrój w depresji. Pomaga odnaleźć w sobie siłę do przezwyciężenia przeszkód, zwalczyć lęki i niepokoje. W bezsenności, przywraca wiarę we własne możliwości, twórczo wpływa na intelekt. Według astrologicznej tradycji każde drzewo opiekuje się innym znakiem zodiaku, kasztanowiec odpowiada za urodzonych pod znakiem panny. By skorzystać z energii wybranego drzewa (powinno być zdrowe), wystarczy się do niego przytulić lub po prostu usiąść, wyciszyć, wsłuchać się w szum liści i spróbować rozmowy.
Kasztanowiec potrzebuje sporo przestrzeni, można go polecić jedynie do większych ogrodów. Nie jest lasotwórczy, ale spotykamy go na starych, dawano opuszczonych siedliskach ludzkich. Czasem myśliwi poszukują dorodnych drzew, aby jesienią zebrać opadłe kasztany na łowieckie potrzeby. Wielu uważa, że, ze względu na okazałe liście i owoce, zaśmieca działkę, dlatego nie ma mody na kasztanowce. Tym niemniej wpisały się one już na trwałe w krajobraz naszego regionu. Drogi, szpalery, parki, są dowodem naszej sympatii do tego drzewa.
Fot. J. Popiel
Serwis pojezierze24.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!