Żnin – tajemnice gotyckiego kościoła św. Marcina

Żnin to stolica i serce Pałuk, miasto położone pomiędzy Jeziorem Żnińskim Dużym a Żnińskim Małym. Pałuki to malownicza kraina, gdzie rozgrywała się prawdziwa historia związana z początkiem naszego państwa. Do Żnina powinien przyjechać każdy pasjonat przygód, historii dawnych czasów, oraz turysta którego celem jest odkrywanie na nowo skarbów przeszłości.

Niezwykła historia ukryta jest w historii gotyckich kościołów tej miejscowości. Dzisiaj przenosimy się w czasie do średniowiecza by odkryć niezwykłe tajemnice kolejnej świątyni. 

Kościół pw. św. Marcina w Górze jest najstarszym zabytkiem Żnina, zbudowanym w XIV w. w stylu gotyckim (pierwsze wzmianki o parafii pochodzą z 1301 r.). Kościół znajduje się we wschodniej części Żnina, na terenie dzielnicy Góra, na wzniesieniu u zbiegu ul. Janickiego i ul. Pałuckiej. Pierwsza świątynia była obiektem małym z dwuprzęsłową nawą i trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Kościół był jednak wielokrotnie przebudowany i powiększony w XVI w. – nawę główną przedłużono o trzecie przęsło, wyburzając prezbiterium i budując nowe (kolejne zmiany w architekturze budowli nastąpiły w XIX i XX wieku).

Liczne przebudowy sprawiły, że świątynia zatraciła swój pierwotny styl – m.in. odbudowano kwadratową wieżę z baniastym hełmem. Jednak przeprowadzone przebudowy i rozbudowy świątyni zasadniczo utrzymały jej gotycką stylistykę z neogotyckimi akcentami.

Bryła kościoła zbudowana jest na planie wydłużonego prostokąta, orientowana, z węższym, prosto zamkniętym prezbiterium. Korpus nawowy jednonawowy, trójprzęsłowy z chórem muzycznym w partii zachodniej. Od zachodu przylega wieża z kruchtą w przyziemiu (sklepiona kolebkowo) i prospekt organowy powyżej.

Najstarsze wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII lub XVIII w. Na uwagę zasługują: manierystyczny ołtarz główny, zbudowany w XVII w. ozdobiony rzeźbami św. Piotra i Pawła oraz obrazem patrona - św. Marcina, wczesnobarokowa Grupa Ukrzyżowania z XVII w. i figura św. Katarzyny z Sieny z końca XVII w., neobarokowy lewy ołtarz boczny (z 2 poł. XIX w.) z obrazem św. Benona (patrona od chorób bydła), po prawej stronie ołtarz ze współczesnym wizerunkiem św. Jana Pawła II, rokokowe konfesjonały, ambona i chrzcielnica oraz na zewnątrz neogotycka brama z II poł. XIX w. prowadząca na teren przykościelny.

Wewnątrz gotyckie sklepienia zastąpiono stropem drewnianym, który w 1939 r. został pokryty polichromią wykonaną przez Józefa Oźmina.

Kościół w Górze był swego czasu słynnym na Pałukach miejscem kultu św. Benona, do dziś zachowało się 12 srebrnych plakiet wotywnych złożonych św. Benonowi z wdzięczności za uratowanie bydła (obecnie przechowywane są w Gnieźnie).

Zabytek jest dostępny do zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym z księdzem proboszczem. Grupom zorganizowanym polecam wynająć przewodnika z Pałuckiego Oddziału PTTK lub przez Lokalną Organizację Turystyczną.

DAMIAN RYBAK
Fot. D. Rybak