Sekrety goślińskiej fary

Na placu Powstańców Wlkp., w samym sercu Murowanej Gośliny znajduje się późnogotycki kościół parafialny pw św. Jakuba, obecna fara goślińska. Pierwsze wzmianki o parafii goślińskiej pochodzą z 1406 r., jednak była ona już w mieście dużo wcześniej, w XIII wieku, a być może nawet w XII wieku. Niewiele wiadomo o wcześniejszej romańskiej świątyni, ale na pewno była to wieża kamienna, do której na przełomie XV i XVI w. dostawiona została obecna późnogotycka nawa.

W 1831 r. część romańską rozebrano i z jej ciosów kamiennych (granitowych) przedłużono istniejącą nawę. Wiele remontów przeprowadzonych przez minione wieki spowodowało, że pierwotny kształt świątyni zanikł. Pierwszy wielki remont przeprowadzono w 1650 r.

W 1717 r. dobudowano barokowe prezbiterium, którego projekt wykonał nadzorujący w owym czasie budowę klasztoru cysterskiego w pobliskich Owińskach - Pompeo Ferrari. Kolejny remont miał miejsce w latach 1830-1831, następny w 1910 r. i w latach 1959-1961, kiedy to „wydobyto” spod tynków gotyckie ściany nawy. Takie prace konserwatorskie nazywane są regotyzacją, czyli są to zabiegi konserwatorskie dokonywane w gotyckich budowlach, które zostały później przebudowane. Niestety wiele takich prac spowodowało w obiektach nieodwracalne zniszczenia. Większy remont odbył się w latach 1983-84, a w ostatnich położono m.in. marmurową posadzkę, schody prowadzące na chór, wstawiono nowe ławki, wymieniono elektrykę, sprzęt nagłaśniający, założono piorunochrony.

Podczas okupacji hitlerowcy, jak to mieli w zwyczaju, z kościoła utworzyli magazyn i zniszczyli przykościelną dzwonnicę, z której zrabowali cenne dzwony. Na obecną formę kościoła składają się: nawa na rzucie prostokąta, prezbiterium i zakrystia powstała podczas przebudowy kościoła w latach 1830-31.

Wszystkie części pokryte są dachami dwuspadowymi z nowymi ceramicznymi dachówkami. Kościół zbudowany z cegły, otynkowany, wyjątkiem są ściany części nawy oraz elewacja zachodnia wykonana z granitowych ciosów z byłej wieży. Elewacje boczne pięcioosiowe z oknami zamkniętymi półkoliście.

Wejście główne prowadzące do kościoła prostokątne z ceglanym portalem, nad nim, na dachu, znajduje się mała wieżyczka z krzyżem. W elewacjach prezbiterium narożne pilastry. W XIX w. otoczono kościół murem z dwoma wejściami, który obecnie nie istnieje (zniszczyli go Niemcy).

Na ścianie zewnętrznej nowszej części nawy została wmurowana płyta nagrobna Urszuli z Ostrorogów Lwowskich Potulickiej, żony ówczesnego właściciela miasta, wojewody kaliskiego Piotra Potulickiego, zmarłej w 1575r. Płyta z postacią zmarłej w pozycji leżącej, ubraną w długą suknię, na głowie nakrycie zwane zawiciem. Napisy w języku polskim otaczają płytę, w narożnikach herby Nałęcz, Prawdzic, Abdank oraz Topór. Płyta została wmurowana w ścianę kościoła w XIX w. po przeniesieniu jej z przykościelnego cmentarza.

Kościół na co dzień jest otwarty, a w jego jednonawowym wnętrzu znajdują się cenne zabytki pochodzące z XVII i XVIII w. Ściany wewnątrz świątyni częściowo otynkowane (nowsza część), a w nieotynkowanych, późnogotyckich znajdują się tzw. armaria, czyli wnęki do przechowywania cennych rzeczy. Nawa nakryta belkowym stropem z lat 1959-61.

Ołtarz główny z XVII-wiecznym obrazem Jakuba Apostoła umieszczono w prezbiterium. Po obu stronach obrazu barokowe rzeźby Piotra i Pawła, nad obrazem Trójca Święta z aniołami. Bogato zdobione stalle pochodzące z XVII w. umieszczono po obu stronach ołtarza. W ołtarzach bocznych obraz Madonny z XVIII w. oraz rzeźbiona scena Ukrzyżowania. Obrazy w święta kościelne przyozdabiane są w srebrne sukienki. Kościół znajduje się na Szlaku Św. Jakuba.

DANIEL SYPNIEWSKI
Fot. D. Sypniewski