Parafia w Chełmcach – jedna z najstarszych na Kujawach

We wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego znajduje się miejscowość o bardzo starym rodowodzie. Chełmce, bo o nich mowa leżą na Kujawach Zachodnich, w powiecie inowrocławskim, w gminie Kruszwica, przy drodze krajowej nr 62. Wieś oddalona jest 12 km na południowy wschód od Kruszwicy, 6 km na zachód od Radziejowa i ok. 4,5 km od legendarnego Jeziora Gopło.

Archeolodzy podczas badań prowadzonych w Chełmcach odkryli wiele ciekawych pozostałości (nawet z przed trzech tysięcy lat p.n.e.): ślady młodszej epoki kamienia, wczesnego okresu epoki żelaza, a także wpływy z czasów rzymskich oraz średniowiecza.

Historycy zaliczają wieś i parafię św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Chełmcach do jednych z najstarszych na Kujawach. Najstarsze źródła pisane pochodzą z 1136 r. w których zapisano, że arcybiskup gnieźnieński posiadał na Kujawach wzgórze z wioską. Kolejna wzmianka o parafii pochodzi z 1257 r., plebanem był wtedy Wacław. W zachowanym opisie (z XV w.) drewnianego kościoła pw. św. Katarzyny i św. Małgorzaty, wiemy iż wewnątrz świątyni znajdowały się trzy ołtarze. W centralnej części głównego ołtarza był obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, natomiast na zasłonie wyobrażenie św. Katarzyny (ołtarze boczne - św. Wawrzyńca i Rocha). W połowie XVIII w. ufundowano kamienną chrzcielnicę, ozdobioną rzeźbą św. Jana Chrzciciela.

Drewniana świątynia przetrwała wyjątkowo długo, jednak z upływem czasu została zniszczona przez pożar i rozebrana na pocz. XIX wieku. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto 16.06.1842 r., a zakończono w grudniu 1843 r. Posiada on nikłe cechy późno klasycystyczne. Budowla jest orientowana, jednonawowa, murowana z cegły, z krótkim prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Od południa do świątyni przylega zakrystia, a od zachodu wieża z dzwonnicą, po bokach której znajdują się przybudówki.

Wewnątrz kościoła szczególna uwaga skierowana jest na ołtarz główny o cechach barokowych z początku budowy. W centralnej części znajduje się obraz Ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa podarowany przez dziedzica z Kruszwicy (Heyne), a po bokach rzeźby św. Wojciecha i św. Jana Ew. z XVIII wieku. Wartość zabytkową wyposażenia świątyni stanowią jeszcze: dwa ołtarze boczne neobarokowe (XIX w.), rokokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego (II poł. XVIII w.), barokowo-ludowa rzeźba św. Jana Nepomucena (II poł. XVIII w.), monstrancja wieżyczkowa (XVII w.). W parafialnym kościele znajdują się również relikwie: św. Jana Pawła II, św. s. Faustyny, bł. ks. Jerzego Popiełuszki, oraz relikwie św. Katarzyny Aleksandryjskiej, które zostały wprowadzone do świątyni podczas sumy odpustowej 25 listopada 2020 r.

Świątynia parafialna w Chełmcach przeszła w ostatnich kilku latach szereg prac remontowych i konserwatorskich. W październiku 2020 r. (11tego), w parafii odbyły się podniosłe uroczystości, otóż na mszy św. odbyła się konsekracja kościoła i nowego ołtarza w prezbiterium. Dla parafian było to wielkie święto, gdyż większość zapewne uczestniczyła w takim wydarzeniu pierwszy raz w życiu. Poświęcenie świątyni miało miejsce po 177 latach od wybudowania obecnego kościoła. Mszy św. przewodniczył i konsekracji dokonał ks. abp metropolita gnieźnieński Wojciech Polak Prymas Polski.

W najbliższym otoczeniu kościoła, w narożnikach murowanego ogrodzenia zobaczymy niewielkie kapliczki, figurę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, na zewnątrz ogrodzenia pomnik św. Jana Pawła II, a także drewniany krzyż z Chrystusem Ukrzyżowanym. Warto również zwrócić uwagę na plebanię, która pochodzi z okresu dwudziestolecia międzywojennego (1936 r.) oraz cmentarz parafialny, od wieków związany z istnieniem kościoła w Chełmcach. Najstarszy grób ma prawdopodobnie ok. 500 lat, pochodzi on z I poł. XVI w. – grób należy do rodziny Kozłowskich, widnieje na nim polski herb szlachecki Jastrzębiec.

DAMIAN RYBAK
Fot. D. Rybak