Pałac Józefa Leclercq’a w Sukowach

Na Kujawach, w historycznej i geograficznej krainie Polski leży miejscowość Sukowy. Ten region Polski jest bardzo bogaty w zabytki, w każdej praktycznie miejscowości zobaczymy: tajemnicze dwory lub pałace, stare kościoły z historią sięgającą początków państwa, muzea i izby pamięci, zabytki techniki, grodziska i kurhany, nekropolie, kapliczki i krzyże przydrożne, nie brakuje też atrakcji przyrodniczych – parków krajobrazowych, pomników przyrody czy malowniczych i czystych jezior. Dzisiaj zapraszamy do pałacu Józef Leclercq'a!

Tym razem odwiedzamy Sukowy - wieś położoną  w powiecie inowrocławskim, w gminie Kruszwica. Miejscowość oddalona jest: od Kruszwicy 10 km (na południe), od Strzelna 7,5 km (na wschód), od Inowrocławia 25 km, ok. 6 km w linii prostej od jeziora Gopło i Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia, oraz około 1,5 km na zachód od drogi prowadzącej z Kruszwicy do Skulska. Jest piątą co do wielkości miejscowością gminy Kruszwica, liczącą niecałe 500 mieszkańców.

Pierwszą wzmiankę dotyczącą wsi znajdujemy w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. W 1357 r. właścicielami wsi byli Mikołaj i Władysław z Sukowy, nazywała się ona wtedy Solcow lub Sulkow. Od tego czasu właściciele zmieniali się wielokrotnie. W 1859 r. właścicielem majątku został Wladislaus von Zawadzki, to za jego czasów został wzniesiony w Sukowach pierwszy dwór/pałac (w zapiskach z 1865 r. w majątku znajdowały się: pałac z obszernym podwórzem, 8 domów dla służby folwarcznej, 3 stodoły, kuźnia, łaźnia, spichrz i 14 innych budynków gospodarczych). Następnie, w krótkim czasie zespół dworski przechodził z rąk do rąk trzykrotnie. W końcu, w 1890 r. majątek Sukowy przeszedł na własność Józefa Leclercq’a, który kupił wieś od Augusty von Pelet-Narbonne (z domu Bjerck z Hanoweru) za 500 tys. marek.

Zapisał się w historii

Ostatni właściciel zapisał się na kartach historii tej miejscowości złotymi zgłoskami. Józef Leclercq, urodzony w Belgii z niemieckim obywatelstwem (26.IV.1865 r. w Olne), po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i po powstaniu wielkopolskim, wystąpił o przyznanie obywatelstwa polskiego, które otrzymał. W czasie jego rządów w skład gospodarstwa wchodziły Sukowy i trzy sąsiednie wsie: Rechta, Baranowo i Słabęcin, razem 1161 ha. Dziedzic na Sukowach rozbudował i unowocześnił majątek, przyczynił się do powstania miejscowej szkoły i jej wyposażenia, wspomagał także uczniów by zapewnić im odpowiednie warunki do nauki. W 1920 przekazał 100 tys. marek powiatowi strzeleńskiemu na cele filantropijne. Warto podkreślić, że był dobrym zarządcą - troszczył się o warunki socjalno-bytowe swoich pracowników, m.in.: zapewniał odpowiednie warunki mieszkaniowe, opiekę zdrowotną i higienę, oraz szereg innych potrzeb pracowników i ich rodzin.

Józef Leclercq wyniósł swój majątek ziemski na zupełni inny poziom jak na owe czasy, był on wzorem na całą okolicę. Prowadził uprawę nasion pszenicy, jęczmienia, żyta i grochu oraz ich rozmnażanie w oryginale na całym obszarze. Gospodarstwo rozbudował o spichrz nasienny z urządzeniami czyszczącymi i suszącymi zboże (z mechanicznym napędem). Ponadto za jego czasów powstała centrala elektryczna i 91 budynków murowanych.

Przede wszystkim obecny pałac zbudowany został przez Leclercq’a, gdyż poprzedni dwór został spalony pod koniec XIX w. W krótkim czasie (w latach 1915-20) pałac unowocześnił i przebudował w stylu nowego baroku o układzie szeroko frontowym. Wraz z pałacem wybudowano wtedy dwie oficyny (obecnie remiza strażacka i dom mieszkalny).

Pałac zbudowany jest na planie obszernego prostokąta z parterowymi skrzydłami. Do jednego ze skrzydeł dobudowano werandę wejściową, zamkniętą balkonem z balustradą. W środkowej części budynek jest piętrowy z mieszkalnym poddaszem, nakryty czterospadowymi dachami mansardowymi z powiekami. Dach mansardowy stanowi typ dachu łamanego i nazywany jest też dachem dwukondygnacyjnym – każda z jego połaci składa się z dwóch płaszczyzn różniących się kątem nachylenia. Elewację frontową podkreśla środkowe wejście z czterokolumnowym portykiem, dźwigającym taras ze skromną metalową balustradą. Portyk poprzedza tylko jeden stopień powyżej wysokości gruntu. W najwyższej części frontonu, w półkolistym przyczółku ozdobionym roślinną sztukaterią, umieszczono owalne okno.

Park krajobrazowy

Z pałacem sąsiaduje rozległy park krajobrazowy z końca XIX w., o pow. 5,8 ha., z zarośniętym stawem. Nie zachował się niestety dawny układ komunikacyjny i alejki, park jest zdziczały, zarośnięty i zaniedbany. Bogaty parkowy starodrzew nadal stanowi około 300 drzew, w wieku 100-150 lat. Drzewostan tworzą rodzime gatunki, wśród których zobaczymy: klony pospolite, wierzby i kasztanowce białe, olchy czarne, oraz jesiony. W podszycie przebijają z chaszczy parkowych: dzikie róże, śnieguliczki białe, bzy lilaki, oraz karagany syberyjskie - zwane również grochodrzewem syberyjskim lub żółtą akacją.

Po śmierci Józefa Leclercq’a, 4 maja 1928 r. we Włoszech (w Meran), majątek odziedziczyła i zajęła się nim żona Luiza, która również dała poznać się jako oddana Polsce patriotka. Po jej śmierci w 1942 r. gospodarstwem zajęła się córka Małgorzata, która musiała opuścić Polskę w 1945 r. Od 1946 r. majątek przejął Skarb Państwa, ziemię rozparcelowano, a pałac zamieniono na mieszkania komunalne – tak jest do dzisiaj, właścicielem jest Urząd Gminy Kruszwica.

Mogiły dawnych właścicieli znajdują się w parku (po drugiej stronie stawu), płyta nagrobna jest dobrze zachowana, stoją na niej znicze. Wśród okolicznych mieszkańców krążą opowieści, że przy grobie dziedzica Józefa Leclercq’a został pochowany jego ukochany pies myśliwski i koń. Dla zwiedzających park i pałac (z zewnątrz) są ogólnodostępne.

DAMIAN RYBAK
Fot. D. Rybak