Gnieźnieńska parowozownia - największa w Europie!

Parowozownia Gniezna to unikat na skalę światową. Miejsce niezwykłe, miejsce z duszą, którą każdy miłośnik zabytków techniki powinien zwiedzić. Tym bardziej, że jest to największa parowozownia w Europie! Historia gnieźnieńskiej parowozowni (lokomotywowni) sięga 1872 roku (najstarsza część obecnego kompleksu powstała w 1888 roku), bowiem właśnie wtedy, w tym miejscu, pierwsza linia kolejowa przebiegła przez Gniezno z Poznania przez Inowrocław do Bydgoszczy i Torunia.

Początki

Kolej w Gnieźnie pojawiła się w 1872 roku, kiedy wybudowano linię z Poznania przez Gniezno, Inowrocław do Torunia i Bydgoszczy. Powstał wówczas dworzec, wieża wodna, budynki administracyjne oraz pierwsza czterostanowiskowa parowozownia. W 1875 roku wybudowano linię do Oleśnicy przez Wrześnię, Jarocin, Krotoszyn, a wraz z torowiskiem powstała druga lokomotywownia, której zabudowania dały początek obecnemu obiektowi. Zabudowania parowozowni stopniowo rozbudowywano, a na początku XX wieku przebudowano cały układ torowy stacji. Powstały m.in. druga hala wachlarzowa, noclegownia i wieża wodna.

Warto wspomnieć, że w pobliżu lokomotywowni pod koniec XIX stulecia powstała stacja kolei wąskotorowej. W trakcie I wojny światowej w bezpośrednim sąsiedztwie parowozowni wybudowano most drogowy nad torowiskiem.

II wojna światowa

W trakcie działań wojennych w 1939 roku parowozownia została zbombardowana przez Luftwaffe. Część zabudowań uległa poważnym uszkodzeniu, które zostały niezwłocznie naprawione po wkroczeniu Niemców. Po kampanii wrześniowej parowozownia przeżywała okres najbardziej dynamicznego rozwoju. Było to związane z planem „Otto” przygotowującym niemiecką infrastrukturę i przemysł do napaści na Związek Sowiecki.

W ramach rozbudowy gnieźnieńskiego węzła kolejowego powstała stacja towarowo-rozrządowa na tzw. „trzech mostach”, ciąg zaopatrywania lokomotyw parowych oraz spora część parowozowni. Wśród wybudowanych budynków wymienić można: część nowszej hali wachlarzowej, halę suwnic, skrzydło warsztatowe, stołówkę, elektrownię, remizę strażacką, kotłownię CO oraz wagonownię.

Okres powojenny

W okresie powojennym parowozownia nie rozwijała się tak dynamicznie, jak w poprzednich okresach. Wśród nowo powstałych budynków wymienić można lampiarnię, budynki zaplecza wagonowni, dodatkowe pomieszczenia przy remizie strażackiej, a także szpecący kompleks budynek szatni i sali pouczeń. W latach 70. w związku z elektryfikacją linii do Poznania, Inowrocławia i Wrześni parowozownia została przystosowana do obsługi elektrowozów, a dwa tory dojazdowe do młodszej hali wachlarzowej zostały wyposażone w trakcję elektryczną.

Od lat 90. parowozownia przeżywa do dziś regres. Stopniowo ograniczano jej funkcję eksploatacyjną i pozostawiono jedynie część warsztatową. Do 2009 roku naprawiano w Gnieźnie parowozy (głównie z Wolsztyna), a do 2012 wagony towarowe (głównie typu Eaos).

Od tego czasu parowozownia jest nieczynna, a wszystkie pozostawione w niej parowozy wywiezione, jednak obiekt był okresowo udostępniany turystom, a od 2010 roku organizowane są w jego murach Dni Pary. Zapraszamy do poznania całej historii parowozowni w ramach jej zwiedzania.

Godziny zwiedzania dostępne tutaj

(źródło: parowozowniagniezno.pl)
Fot. Karol Soberski