Eklektyczny pałac rodziny von Tcheppe w Broniewicach

Broniewice to kolejna atrakcyjna wieś na mapie Pojezierza Gnieźnieńskiego. Miejscowość leży malowniczo nad Jeziorem Pakoskim, przy drodze wojewódzkiej nr 255 ze Strzelna do Pakości (16,5 km na północ od Strzelna i 6,5 km na południe od Pakości). Wieś, wchodzącą w skład gminy Janikowo (powiat Inowrocław) zamieszkuje ok. 450 mieszkańców, jednak według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności może okazać się dużo więcej, gdyż ostatnio nad jeziorem powstaje nowe osiedle domków jedno i dwurodzinnych.

W samym centrum Broniewic, tuż przy głównej drodze, po zachodniej stronie od jeziora i drogi znajduje się eklektyczny pałac, któremu warto poświęcić trochę czasu i naszej uwagi. Pałac będący wizytówką tej wsi został zbudowany w 1880 r. dla niemieckiej rodziny von Tcheppe. Ferdynand von Tcheppe wykupił w 1840 r. zrujnowany polski majątek, wcześniej należący do szlacheckiego rodu Złotnickich.

Piętrową rezydencję wybudowano w stylu eklektycznym, z cegły na granitowych fundamentach. Pałac został założony na planie prostokąta – korpus oraz dwa nieco wyższe, ryzalitowo wystające skrzydła po bokach. Weście główne, zachodnie poprzedza taras ze schodami, które dawniej mogły być bardziej okazałe. Korpus nakryto dwuspadowym dachem, natomiast skrzydła z trójkątnie zwieńczonym ryzalitem dachami czterospadowymi.

Niestety wewnątrz rezydencji, do dziś niewiele zachowało się elementów architektonicznych oraz dawnego wyposażenia. Na szczególną uwagę zasługują niewątpliwie: piękne rzeźbione schody, piece kaflowe, półkolista wnęka z kominem, mahoniowy strop i fresk przy wejściu.

Wokół pałacu rozciąga się, założony w tym samym czasie (1880 r.) park krajobrazowy o swobodnym układzie i powierzchni 4,7 ha. W parku zobaczymy wiele pomnikowych okazów drzew. Największą naszą uwagę skierujemy zapewne na dwa dęby szypułkowe, jeden w centralnej części w 2010 r. ustanowiono pomnikiem przyrody ma on obwód ok. 475 cm, drugi rośnie blisko bramy o obwodzie ok. 350 cm. Warto także zwrócić uwagę na: buk pospolity o obwodzie ok. 390 cm, dwa cisy pospolite o obwodach ok. 105 i 90 cm, oraz osiem dorodnych lip o obwodach 120-350 cm. W ostatnich latach park został wzbogacony o nowe nasadzenia, m.in. o kasztanowce białe, lipy drobnolistne, klony zwyczajne i ozdobne krzewy. W zacisznym parku pierwotnie pobudowano kaplicę, w której podziemiach mieścił się grobowiec rodziny von Tcheppe. Zespół pałacowy był w ich rękach aż do 1945 r., a ostatnią osobą zarządzającą majątkiem (950 ha ziemi ornej, w tym 100 ha lasu) była córka pierwszego właściciela pałacu.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w czasie II wojny światowej w majątku pracowali jednocześnie Niemcy, Polacy i Żydzi (ok. 150 osób). W 1944 r. Żydów spotkał tragiczny los - zostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych, nie wiadomo ilu z nich przeżyło. Po wojnie pałac był sierocińcem, jak większości obiektów tego typu. Do dnia dzisiejszego, przez ponad 70 lat (od 1 września 1949 r.) mieści się w nim szkoła podstawowa z oddziałem przedszkolnym.

Od 2004 r. patronuje placówce Janusz Korczak, czyli człowiek, który przez całe swoje życie walczył o prawa dziecka. Uczniowie szkoły w Broniewicach mogą być dumni, gdyż uczęszczają do jednej z piękniejszych placówek oświatowych w powiecie inowrocławskim. Budynek pałacu jest od kilku lat remontowany, a wszelkie prace remontowo-konserwatorskie i zmiany projektowe w budynku uzgadniane są z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

DAMIAN RYBAK
Fot. D. Rybak