Dwór w Parlinie – piękny przykład „stylu dworkowego”

Wieś Parlin to dosyć duża wieś licząca ok. 470 mieszkańców, leżąca w gminie Dąbrowa – powiat mogileński. Miejscowość położona jest malowniczo na pagórkowatym i bezleśnym terenie; ok. 10 km na północ od Mogilna i 4 km na północny wschód od Dąbrowy. Wieś ta została założona ok. 1300 r. na prawie średzkim (z połączenia elementów prawa flamandzkiego i magdeburskiego). Po raz pierwszy Parlin został wspomniany w źródłach historycznych w 1357 r., należał wtedy do dóbr kapituły gnieźnieńskiej.

W 1383 r. w czasie wojny domowej Grzymalitów z Nałęczami (wielkopolskie rody rycerskie), wieś została spustoszona przez oddziały wojewody płockiego i starosty kruszwickiego Abrahama Sochy. Spór poszedł o politykę, a dokładnie o różne pomysły obsadzenia tronu Polski po śmierci Ludwika Węgierskiego.

Najcenniejszym zabytkiem miejscowości jest kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca, który stanowi jeden z najstarszych przykładów drewnianego budownictwa sakralnego rejonu Pałuk. Ten bardzo cenny przykład rzemiosła ciesielskiego postaram się omówić naszym Czytelnikom  w jednym z kolejnych artykułów. Natomiast dzisiaj skupię się na innej atrakcji turystycznej Parlina, którą jest prawie stuletni dwór pobudowany przez nieznanych właścicieli.

Dworek oddalony jest ok. 1 km na wschód od centrum wsi w kierunku na Dąbrowę, prawdopodobnie po pierwszej wojnie światowej kupili to miejsce przybysze z południa Polski i urządzili tu skromną rezydencję dla własnych potrzeb. Budynek wzniesiony został w 1922 r. w „stylu dworkowym”. Styl ten wywodził się z poszukiwań polskiego stylu narodowego, zwanego krajowym i został w pełni zaakceptowany nie tylko jako styl dworów wiejskich, ale również willi miejskich. Polscy architekci wykreowali ten styl, traktując go jako symbol narodowej kultury pielęgnujący tradycje szlacheckie i niepodległościowe, skierowany był przeciwko wpływom zaborców. Strata niepodległości spowodowała, że Polacy już na przełomie XIX/XX w. poszukiwali w architekturze – narodowych, polskich cech i symboli.

Jakie były typowe cechy „stylu dworkowego”?

Otóż styl ten charakteryzował: biały kolumnowy portyk i czterospadowy, wysoki dach łamany. Taki jest właśnie dwór w Parlinie. Budowla posiada od frontu okazały czterokolumnowy portyk w wielkim porządku, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem z datą 1922. Całość przykrywa wysoki czterospadowy dach, z konstrukcją łamaną i kryty dachówką. W piętrowych szczytach mieszczą się mieszkania, a w elewacji ogrodowej znajduje się piętrowa wystawka oraz weranda z wyjściem do parku. Dworek w Parlinie jest pięknym przykładem świadomego nawiązywania do polskich tradycji architektonicznych dworu wiejskiego. Obecnie znajdują się tutaj prywatne mieszkania.

Do rezydencji przylega niewielki park (oraz ogród i sad) z pocz. XX w. o pow. około 1 ha. W parku kiedyś funkcjonował staw (obecnie bez wody) w romantycznym, zielonym akcencie otoczenia dworu rośnie kilkanaście typowych gatunków drzew, głównie dęby, lipy i klony.

W stylu narodowym w Wielkopolsce powstało wiele dworów i pałaców m.in.: w Winnej Górze wg. projektu Stanisława Boreckiego (1910) dla Henryka Mańkowskiego; w Bieganowie wg. projektu Stefana Cybichowskiego (1914-1916) dla rodziny Grabskich oraz w Kazimierzu Biskupim koło Konina. Najwięcej siedzib ziemiańskich w Wielkopolsce zaprojektował niewątpliwie Roger Sławski, tworząc między innymi dwory w Piotrowie, Krerowie, Skoraszewicach, Dłoni, Cichowie, Wolsztynie (przebudowa) i Oporowie (rozbudowa).

Skarby z Parlina

Ciekawym wydarzeniem związanym z historią Parlina był fakt odkrycia w 1874 r. skarbu! Tak prawdziwego skarbu, mianowicie znaleziono wtedy ponad pół kilograma srebra w monetach. Na bezcenne znalezisko składały się monety z kilku regionów – polskie, angielskie, niemieckie, węgierskie, a nawet arabskie, oraz placki i siekacze srebrne. Badacze historii stwierdzili, że skarb zakopano po 1021 r. Archeolodzy na terenie wsi odnaleźli także inny drogocenny przedmiot, którym był brązowy, zdobiony kubek pochodzący z VII – III w. p.n.e., z okresu tak zwanej kultury pomorskiej (epoki żelaza).

DAMIAN RYBAK
Fot. D. Rybak