Aleja Turzyńska i dwór z muzeum

XIX-wieczny dwór wraz z parkiem w Turzynie w gminie Kcynia, należał niegdyś do Klaudii i Eustachego Rogalińskich. Pod koniec XIX wieku dobra turzyńskie kupił Georg Kiehn i przekazał je swojemu szwagrowi Wilhellmowi Bockmanowi – właścicielowi pierwszego biura architektonicznego w Berlinie. Obecnie dawny majątek jest własnością prywatną i funkcjonuje na jego terenie Muzeum Przyrody i Łowiectwa.

Pierwsza informacja o wsi pochodzi z kcyńskich akt grodzkich z 1523 roku. Odnotowano wówczas, że pleban kcyński pobierał dziesięcinę z ról dziedzicznych Turzyna. Ze źródeł historycznych wynika, że właścicielami dóbr turzyńskich w 1306 roku byli Dzierżysław Jakusz i Maciej z Turzyna. Pod koniec XVIII wieku właścicielem był Anzelm Pomorski, następnie rodzina Mycielskich, a w połowie XIX wieku majątek przejęli Klaudia Rogalińska, córka Arnolda Skórzewskiego z Lubostronia wraz z mężem Eustachym Rogalińskim – właścicielem Królikowa, Retkowa i Górek Zagajnych.

Pod koniec XIX wieku Rogalińscy sprzedali Turzyn Georgowi Kiehnowi, właścicielowi majątku w Zalesiu. Kiehn nabył majątek w Turzynie dla swojego szwagra Wilhellma Bockmana.  Po zakupie dóbr turzyńskich przez Georga Kiehna wybudowano oborę, stajnię i rządcówkę. Projektantem nowych budynków był Wilhellm Bockman, właściciel pierwszego prywatnego biura architektonicznego w Berlinie.

Powojenna „Zgoda”

Po II wojnie światowej majątek w Turzynie dekretem o reformie rolnej, jako niemieckie mienie porzucone, został przejęty przez Urząd Ziemski w Bydgoszczy. W rządcówce do lat pięćdziesiątych XX stulecia funkcjonowała czteroklasowa szkoła podstawowa, a także mieszkania. Od 1955 roku majątek użytkowała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Zgoda”, która rok później została rozwiązana. W 1964 roku spółdzielnię utworzono ponownie. W administracji spółdzielni dawny dwór znajdował się do końca lat dziewięćdziesiątych. Po likwidacji spółdzielni majątek wraz z budynkami trafił pod zarząd Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. W wyniku ogłoszonego przetargu pod koniec 2000 roku Agencja sprzedała dobra turzyńskie Andrzejowi Morawskiemu.

Aleja Turzyńska

W skład XIX wiecznego dworu wchodzi: rządcówka z dwuspadowym dachem i piętrową facjatką, podwórze gospodarcze wraz z zabudową – stajnią, magazynem, suszarnią i spichrzem. W obrębie dworu znajduje się również park z XIX wieku, a na jego obrzeżach – staw. Na drzewostan składają się przede wszystkim ponad 100-letnie dęby, lipy, jesiony i klony. Najstarsze drzewo to jesion wyniosły liczący ponad 250 lat.

W grudniu 2012 roku Rada Miejska w Kcyni ustanowiła w Turzynie, w celu ochrony tworów przyrody o wyjątkowych walorach przyrodniczych, wyróżniających się cechami osobniczymi, rozmiarami i wiekiem, pomnik przyrody pod nazwą Aleja Turzyńska.

Teren obecnego prywatnego gospodarstwa rolnego zlokalizowany jest w strefie ochrony konserwatorskiej obejmującej zespół zabudowy folwarcznej. Po zakupie majątku dokonano prac naprawczych i remontowych z zachowaniem substancji zabytkowej.

Na terenie dzisiejszego gospodarstwa rolnego znajduje się Muzeum Przyrody i Łowiectwa, które czynne jest od maja do października.

ARKADIUSZ MAJSZAK
Fot. A. Majszak